Τα Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών στην Ελλάδα, συνέντευξη με την Γενική Γραμματέα Ισότητας, Βάσω Κόλλια

Τα Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών, βρίσκονται σε όλη την ελληνική επικράτεια και παρέχουν πολύτιμο υποστηρικτικό και επιστημονικό έργο στις γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση. Συναντήσαμε την Γενική Γραμματέα Ισότητας Βάσω Κόλλια, όπου μας έδωσε πληροφορίες για τη λειτουργία των Συμβουλευτικών Κέντρων, το εύρος της γυναικείας κακοποίησης στη χώρα μας και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να απευθυνθεί κανείς σε αυτά.

Ποια ήταν η ανάγκη ίδρυσης των συμβουλευτικών κέντρων γυναικών και πόσα λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα;

Η βία κατά γυναικών λόγω φύλου αποτελεί ένα πολύπλοκο πρόβλημα που επιμένει σε όλες τις κοινωνίες, σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ανεξάρτητα από το οικονομικό ή ακόμη και το μορφωτικό επίπεδο των ατόμων. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι βαθιά ριζωμένη σε μία άνιση ιεράρχηση των δύο φύλων, ακόμη και στον «πολιτισμένο» σύγχρονο κόσμο μας. Βλέπετε ότι ακόμη και σήμερα είναι αποδεκτά –δήθεν ως χάριν αστεϊσμού- μηνύματα του τύπου «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο», φυσικά με μονόδρομη κατεύθυνση: από τον «σοφό» αρσενικό, προς την αιωνίως «ανώριμη» γυναίκα που πρέπει να συνετιστεί, ακόμη και με χρήση βίας. Σκεφθείτε ότι μόλις το 2006, απαγορεύθηκε τυπικά με το Νόμο 3500 η κάθε μορφής βία, ψυχολογική και σωματική, κατά γυναικών, η οποία πλέον θεωρείται έγκλημα και τεκμήριο ισχυρού κλονισμού του γάμου. Μάλιστα, το 2006 για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε ως αδίκημα η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός της γυναίκας εντός του οικογενειακού θεσμού.

Το φαινόμενο της έμφυλης βίας κλιμακώθηκε σε σημείο που κρίθηκε απολύτως απαραίτητο να δημιουργηθούν δομές για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του προβλήματος αυτού. Το πρώτο Συμβουλευτικό Κέντρο για γυναίκες – θύματα έμφυλης βίας, ξεκίνησε να λειτουργεί το 1988 στην Αθήνα. Σταδιακά όμως, έγινε αντιληπτό ότι για να στηριχθεί αποτελεσματικά ο γυναικείος πληθυσμός, τα Κέντρα έπρεπε να πολλαπλασιαστούν σε όλη τη χώρα. Τα τελευταία δύο χρόνια αποδίδεται τμηματικά στον πολίτη ένα εθνικό δίκτυο Συμβουλευτικών Κέντρων και Ξενώνων Φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους, που υλοποιήθηκε με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ (2007-2013). Πιο συγκεκριμένα, το δίκτυο των Συμβουλευτικών Κέντρων αποτελείται από 14 Κέντρα που βρίσκονται στις έδρες των Περιφερειών της χώρας, υπό την άμεση εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, και από 25 Κέντρα με ευθύνη λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σήμερα το δίκτυο των δομών αυτών βρίσκεται στην ολοκλήρωσή του. Συμπληρωματικά, το δίκτυο θα συνεργάζεται με τους 21 Ξενώνες Φιλοξενίας σε όλη τη χώρα.

Ποιες είναι οι αρμοδιότητες των συμβουλευτικών κέντρων γυναικών;

Τα Συμβουλευτικά Κέντρα είναι στελεχωμένα με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, ώστε να παρέχεται στις γυναίκες-θύματα βίας, η απαραίτητη στήριξη, ηθική και ψυχολογική. Οι εργαζόμενοι στα Συμβουλευτικά Κέντρα, όπως και στους Ξενώνες Φιλοξενίας, λαμβάνουν ειδική επιμόρφωση, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα και πιο στοχευμένα στο δύσκολο, αλλά και τόσο κρίσιμο ρόλο που αναλαμβάνουν. Βεβαίως, οι υπηρεσίες των δομών αυτών παρέχονται δωρεάν και καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής. Σε κάθε περιοχή, κάθε Συμβουλευτικό Κέντρο συνάπτει ειδικό Πρωτόκολλο Συνεργασίας με τους κατά τόπους Δικηγορικούς Συλλόγους επιτρέποντας τη συνεργασία με νομικούς-μέλη των συλλόγων.

Πιστεύουμε ότι μέσα από τη λειτουργία των Κέντρων, για πρώτη φορά στην Ελλάδα αναδείχθηκε το θέμα της βίας κατά των γυναικών σε τόσο μεγάλη έκταση στις τοπικές κοινωνίες, σε ένα ευρύτερο κοινό καθώς και στους επαγγελματίες. Πραγματοποιήθηκε μια διασύνδεση και δικτύωση με φορείς και υπηρεσίες όπως η Αστυνομία, η Εισαγγελία, τα νοσοκομεία, οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι προνοιακές δομές, οι φορείς απασχόλησης, οι εκπαιδευτικοί φορείς, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι σύλλογοι. Αυτή η διασύνδεση βοηθά στην καλύτερη παραπομπή και εξυπηρέτηση των ενδιαφερόμενων γυναικών, στο να αποφεύγονται οι επικαλύψεις σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών και στο να ενισχύεται η αποτελεσματικότερη συνεργασία όλων των δομών.

Ποιες ομάδες πληθυσμού μπορούν να απευθυνθούν στα συμβουλευτικά κέντρα;

Σε κάθε Συμβουλευτικό Κέντρο μπορούν να απευθύνονται κατά κύριο λόγο:

- Γυναίκες που υφίστανται κακοποίηση από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους ή το σύντροφό τους (πρώην ή νυν)

- Γυναίκες που υφίστανται σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, συναισθηματική ή λεκτική βία

- Γυναίκες που υφίστανται οικονομική αποστέρηση ή κοινωνική απομόνωση

- Γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό ή απόπειρα βιασμού

- Γυναίκες που έχουν υπάρξει ή είναι θύματα πορνείας ή trafficking

- Γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό τους χώρο

- Γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις (όπως µετανάστριες, αιτούσες άσυλο, γυναίκες µε αναπηρία,  µονογονείς κ.ά.).

Είναι ακόμη θέμα ταμπού η αποδοχή βοήθειας από τα συμβουλευτικά κέντρα για τις γυναίκες;

Η αναζήτηση βοήθειας από τις γυναίκες για ένα τόσο προσωπικό και ευαίσθητο θέμα, παραμένει ακόμη ένα ισχυρό ταμπού. Είναι όμως ένα αναγκαίο βήμα για να μπορέσει η γυναίκα να βοηθήσει τον εαυτό της και να σπάσει το φαύλο κύκλο της βίας. Οι ειδικοί των Συμβουλευτικών Κέντρων γνωρίζουν πόσο ευάλωτες νιώθουν οι γυναίκες που έχουν υποστεί βία και μάλιστα όταν είναι μητέρες, και φροντίζουν να κάνουν το βήμα αυτό πιο εύκολο για εκείνες. Μέσα από τα διαθέσιμα στοιχεία συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες εντός Αττικής καταγγέλλουν οι ίδιες την πράξη σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με την περιφέρεια. Ίσως η ανωνυμία του μητροπολιτικού κέντρου να βοηθά στην αποπροσωποποίηση των σχέσεων μεταξύ του καταγγέλλοντος και των αρμοδίων αρχών.

Από την πλευρά μας, έχουμε αναλάβει κεντρικά την πρωτοβουλία να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα στήριξης των γυναικών, μέσα από μια διαρκή εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Η εκστρατεία μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει ενημερωτικά έντυπα σε διάφορες γλώσσες, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σποτ, ενημερωτικές δράσεις, ειδική διαδικτυακή σελίδα και banner σε ιστοσελίδες. Στόχος μας είναι κατ’αρχήν να ενημερώσουμε τον κόσμο ότι υπάρχουν οι δομές στήριξης και προστασίας των γυναικών-θυμάτων βίας. Παράλληλα, επιχειρούμε με τις δράσεις μας να σπάσουμε τη σιωπή που περιβάλλει το πρόβλημα και να αμβλύνουμε το φόβο που εμποδίζει τις γυναίκες να αναζητήσουν βοήθεια. Το σύνθημά μας είναι «Δεν είσαι η μόνη, δεν είσαι μόνη».

Ποιες είναι οι μορφές βίας με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η γυναίκα σήμερα; Που έχετε βρει ερευνητικά ότι οφείλεται αυτή η βία;

Το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών δεν αφορά μόνον τη χώρα μας. Ο κατάλογος των µορφών βίας εναντίον γυναικών σε όλο τον κόσμο είναι μακρύς. Συμπεριλαμβάνει το φυσικό ξυλοδαρμό και άλλες "ορατές" μορφές βίας, φόνους "τιµής", εξαναγκαστικό υποσιτισµό, εξαναγκασµό σε πορνεία, καταναγκαστική εργασία. Περιλαμβάνει τις αμβλώσεις λόγω προτίμησης φύλου, την έλλειψη πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη και στη μόρφωση. Εκατοµµύρια ανήλικα κορίτσια οδηγούνται κάθε χρόνο σε αναγκαστικούς γάµους. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 30 εκατομμύρια κορίτσια κινδυνεύουν να υποβληθούν στην επώδυνη, επιβλαβή και ταπεινωτική πρακτική του ακρωτηριασµού των γεννητικών οργάνων κατά τη διάρκεια της ερχόμενης δεκαετίας.

Στις δικές μας κοινωνίες τα κρούσματα βίας διαφοροποιούνται στη μορφή, όχι όμως στη σφοδρότητα. Βία μπορεί να είναι λεκτική βία, οικονομικός εκβιασμός, σεξουαλική ταπείνωση, ξυλοδαρμός, τραυματισμός, βιασμός, και όχι μόνον. Στην ειδησεογραφία φθάνουν κατά καιρούς περιστατικά εξαιρετικής σκληρότητας, κακοποίησης ή και δολοφονίας νεαρών γυναικών με ειδεχθή τρόπο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο δράστης είναι ο φίλος τους, ή ο σύντροφος τους.

Μπορεί κανείς να πει πολλά για τα αίτια του προβλήματος. Ίσως όμως αυτή τη στιγμή θα πρέπει να εστιάσουμε στις πιθανές λύσεις, που περιλαμβάνουν και κάποια πρακτικά μέτρα. Είμαστε πεπεισμένοι ότι περισσότερες γυναίκες θα αναζητήσουν διέξοδο από μία κακοποιητική σχέση, αν έχουν την ψυχολογική στήριξη των ειδικών, αλλά και οικονομική ανεξαρτησία.  Για το λόγο αυτό, επιδιώκουμε να επεκτείνουμε το ρόλο των Συμβουλευτικών Κέντρων ώστε να είναι σε θέση να προσφέρουν στήριξη και σε ό,τι αφορά τον επαγγελματικό προσανατολισμό και την αναζήτηση εργασίας των γυναικών.

Υπάρχουν διαφορές στα περιστατικά βίας κατά των γυναικών, σε σχέση με τα προ κρίσης χρόνια; Αν ναι, ποιες είναι αυτές και σε ποιους τομείς εστιάζονται;

Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων παρακολουθεί τους ρυθμούς καταγγελιών της έμφυλης βίας μέσα από την Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900. Η συμπλήρωση τον περασμένο Μάρτιο, των 3 χρόνων λειτουργίας της Γραμμής, μας πρόσφερε την ευκαιρία να μελετήσουμε τα στατιστικά στοιχεία από διαφορετικές φάσεις της κρίσης. Τα στοιχεία δεν φαίνεται να μπορούν να υποστηρίξουν ένα συμπέρασμα αύξησης των περιστατικών σε συσχετισμό με την κρίση. Όμως αυτό που παίρνουμε ως «μήνυμα» από τις δομές της πρωτεύουσας, είναι μια ποιοτική διαφορά των περιστατικών, δηλαδή έχουμε πιο σκληρή, πιο βίαιη κακοποίηση.

Θα μπορούσατε να μας παραθέσετε κάποια ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία των περιστατικών που έχουν προσέλθει στα κέντρα;

 Όπως είπαμε και προηγουμένως, το εθνικό δίκτυο των Συμβουλευτικών Κέντρων είναι πολύ καινούργιο. Στο διάστημα των δύο περασμένων ετών που άρχισαν σταδιακά να λειτουργούν τα συμβουλευτικά κέντρα, έχουμε συνολικά έναν αριθμό γυναικών που κατέφυγαν στις υπηρεσίες τους, που ξεπερνά τις 2.650 συμβουλευόμενες. Τα πρώτα περισσότερο συστηματικά και αντιπροσωπευτικά στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας αφορούν σε πρώτη φάση, το α΄ τρίμηνο του 2014 για τα 14 Συμβουλευτικά Κέντρα τα οποία είναι στη δική μας άμεση εποπτεία. Στους τρεις αυτούς μήνες, τα κέντρα επισκέφθηκαν περί τις 600 γυναίκες. Αυτόν τον αριθμό θεωρώ εντυπωσιακό για δύο ουσιαστικούς λόγους. Κατ’αρχήν, γιατί δεν αφορά μόνο ένα άτομο. Πίσω από μια γυναίκα βρίσκεται συνήθως μια ολόκληρη οικογένεια που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Ο δεύτερος λόγος αφορά το γεγονός ότι μία γυναίκα που αναζητά βοήθεια δεν αποτελεί μια απλή «επίσκεψη», αλλά ένα ολόκληρο περιστατικό που αντιμετωπίζεται με πληρότητα και πιθανότατα απαιτεί επαναληπτικές επισκέψεις και ποικίλες παράλληλες ενέργειες σε ένα βάθος χρόνου, ανάλογα με τη σοβαρότητα της υπόθεσης.

Με ποιο τρόπο μπορεί να απευθυνθεί κανείς στα συμβουλευτικά κέντρα;

Κάθε Συμβουλευτικό Κέντρο έχει τα δικά του στοιχεία επικοινωνίας, τα οποία μπορεί κάθε ενδιαφερόμενη να βρει συγκεντρωμένα είτε στη διαδικτυακή σελίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων http://www.isotita.gr/index.php/docs/c41/, είτε στην ειδική ιστοσελίδα που έχουμε δημιουργήσει για το θέμα αυτόhttp://womensos.gr/sumvouleutika-kentra-ggif/. Ανά πάσα στιγμή όμως, μπορεί μια γυναίκα να καλέσει την Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 κατά της έμφυλης βίας και να πάρει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Είναι μια γραμμή εθνικής εμβέλειας, που σε 24ωρη βάση παρέχει άμεση βοήθεια, πληροφόρηση και ψυχοκοινωνική στήριξη στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα, σε θύματα έμφυλης βίας. Οι υπηρεσίες είναι εμπιστευτικές και παρέχονται με βάση τον Κανονισμό Λειτουργίας Τηλεφωνικής Γραμμής SOS 15900 . Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης sos15900@isotita.gr .