Στρος Καν: στην υπεράσπιση του κέρδους

Του

Ηλία Ιωακείμογλου

«Να ευθυγραμμίσουμε το κόστος εργασίας με την παραγωγικότητα», δήλωσε ο Στρος Καν κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα για το θέμα της μείωσης των μισθών. Η φράση αυτή σημαίνει ότι οι εκατοστιαίες αυξήσεις των ονομαστικών μισθών (και όχι της αγοραστικής δύναμης των μισθών) πρέπει να είναι ίσες με τις αντίστοιχες αυξήσεις της παραγωγικότητας της εργασίας. Εάν, για παράδειγμα, η παραγωγικότητα αυξηθεί κατά 2%, τότε, ανεξάρτητα από το ύψος του πληθωρισμού, ο μισθός μας υπολογισμένος σε ευρώ θα πρέπει να αυξηθεί κατά 2%. Επειδή, όμως, κατά τα πρώτα έτη μιας ύφεσης η παραγωγικότητα μειώνεται (και πράγματι έτσι συνέβη στην Ελλάδα κατά το 2009-2010), αντίστοιχα πρέπει να μειώνεται και ο ονομαστικός μισθός -
εάν ακολουθήσουμε, βεβαίως, την συμβουλή του Στρος Καν (και παλιότερα της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλων). Έτσι, αφού η παραγωγικότητα μειώθηκε αθροιστικά κατά 3,1% στη διετία 2009-2010, τόσο θα έπρεπε να είχαν μειωθεί και οι ονομαστικοί μισθοί και όχι να αυξηθούν κατά 0,5%, όπως καταγράφεται στα στατιστικά στοιχεία.

Αποδομώντας τον ισχυρισμό του Στρος Καν

Όπως μας εξήγησε ο αρχηγός του ΔΝΤ, εάν οι μισθοί αυξάνονταν με τον ίδιο ρυθμό που αυξάνεται η παραγωγικότητα της εργασίας, τότε θα είχαμε και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Αυτό θα συνέβαινε επειδή το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα παρέμενε σταθερό και οι επιχειρήσεις θα αποκτούσαν την ευχέρεια να διατηρήσουν αμετάβλητες τις τιμές τους για να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους (αφού οι τιμές των ανταγωνιστών στο μεταξύ θα εξακολουθούσαν να αυξάνονται καθώς οι άλλες χώρες δεν θα είχαν υιοθετήσει τον «χρυσό κανόνα» του Στρος Καν).

Πόσο λανθασμένος είναι ο ισχυρισμός του Στρος Καν φαίνεται από αυτό που πράγματι συνέβη στην Ελλάδα κατά το τρέχον έτος: ο μέσος ονομαστικός μισθός μειώθηκε κατά 1,8% το 2010 και η παραγωγικότητα εργασίας κατά 1,5%, άρα ο κανόνας που μας προτείνει ο Γάλλος σοσιαλιστής πληρούται, έστω κατά προσέγγιση. Οι τιμές θα έπρεπε, λοιπόν, να είχαν μειωθεί κατά 1,8%-1,5%=0,3%. Αυτό, όμως, δεν συνέβη και οι τις τιμές των εγχωρίων προϊόντων (αποπληθωριστής του ΑΕΠ) αυξήθηκαν κατά 3%, οι τιμές καταναλωτή κατά 4,6% και οι τιμές εξαγωγών κατά 5%. Διαψεύδεται, λοιπόν, ότι ο κανόνας «να ευθυγραμμίζεται το κόστος εργασίας με την παραγωγικότητα» οδηγεί σε σταθερότητα των τιμών, επομένως και σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Η μείωση του κόστους εργασίας,

αύξηση των περιθωρίων κέρδους

Διαψεύδεται ο κανόνας για το πολύ απλό λόγο ότι μεταξύ κόστους εργασίας και τιμής παρεμβάλλεται το περιθώριο κέρδους: οι επιχειρήσεις στις οποίες το κόστος εργασίας μειώθηκε ή έμεινε σταθερό έχουν πάντοτε την επιλογή να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους αντί να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Για ποιο λόγο επιλέγουν να δώσουν προτεραιότητα στο κέρδος αντί της ανταγωνιστικότητας είναι μια άλλη ιστορία. Αυτό που έχει σημασία εδώ, για να κρίνουμε τις συμβουλές του Στρος Καν, είναι η εμπειρική παρατήρηση ότι οι μειώσεις του κόστους εργασίας του 2010 δεν μετατράπηκαν σε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αλλά σε αύξηση των περιθωρίων κέρδους (μέσω αυξήσεων στις τιμές).

Μήπως, όμως, δεν είναι σωστό να κρίνουμε μόνο από τις εξελίξεις ενός και μοναδικού έτους; Πράγματι, αυτό θα ήταν επιπόλαιο, διότι ενδέχεται κατά το έτος αυτό να υπήρξαν έκτακτοι παράγοντες, πλην του κόστους εργασίας, εξαιτίας των οποίων αυξήθηκαν οι τιμές. Εάν εξετάσουμε, όμως, τα στοιχεία της τελευταίας εικοσαετίας, θα διαπιστώσουμε ότι το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η διεύρυνση των περιθωρίων κέρδους σε βάρος της ανταγωνιστικότητας, επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα συστηματικά, όχι για μια μόνο χρονιά αλλά για τις περισσότερες.

Είναι, άραγε, αδαείς ο αρχηγός του ΔΝΤ και οι σύμβουλοί του (μεταξύ των οποίων και ο διάσημος Ολιβιέ Μπλανσάρ), ή μήπως πρόκειται απλώς για την υπεράσπιση της ιερής αγελάδας που είναι τα κέρδη των επιχειρήσεων;