"Την 1η ημέρα ο Θεός έφτιαξε τον Σιδηρόδρομο, την 2η το Λιμάνι: Το παράδειγμα της Αλεξανδρούπολης"

Ηλίας Σ. Τζιώρας

Από τα τέλη του 19ου αιώνα, το τρένο , ο σιδηρόδρομος και η επέκταση του έφεραν ανάπτυξη στην Ελλάδα. Η πρόοδος και οι νέες αυξημένες ανάγκες για υποδομές που προέκυψαν από το πέρασμα του σιδηροδρόμου οδήγησε στην δημιουργία κόμβων – πόλεων. Στις νέες πόλεις μετακινήθηκαν πληθυσμοί, αναπτύχθηκε το εμπόριο, οι άνθρωποι και οι τοπικές κοινωνίες ευημέρησαν.

Η πρώτη κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής για την ένωση της (νυν) Βόρειας Ελλάδας άρχισε το 1874 με τη στρώση της γραμμής Θεσσαλονίκης – Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) έως Κωνσταντινούπολη. Η χρηματοδότηση των έργων κατασκευής εξασφαλίστηκε από την εταιρία που ίδρυσε ο Βαρόνος Maurice de Hirsch, τραπεζίτης με διεθνείς διασυνδέσεις στους οικονομικούς και πολιτικούς κύκλους της εποχής.

Εικόνα 1: Τέλη 19ου αιώνα, Κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής στην Αλεξανδρούπολη (Πηγή:FBpage“Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”/ αρχείο Ξανθάκη-Κολιόπουλου)

Οι συνδέσεις της Θεσσαλονίκης και της Αλεξανδρούπολης με τα μεγάλα αστικά κέντρα της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης ολοκληρώθηκε το 1888.

Η σύνδεση, των ακραίων αυτών σημείων με τους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόμους, υπήρξε σημαντικό γεγονός, δεδομένου ότι οι γραμμές αυτές αποτελούν τους κύριους άξονες της μεταφορικής εξυπηρέτησης στα διάφορα διαμερίσματα του βαλκανικού χώρου έως σήμερα. Τα τρένα έφτασαν και μετέφεραν ευρωπαϊκό αέρα και νέα ήθη στην Αλεξανδρούπολη και στην υπόλοιπη Ελλάδα που είχε ακόμα άρωμα Ανατολής.

Ο Σιδηρόδρομος και το Λιμάνι χάραξαν την ιστορία της Αλεξανδρούπολης και δημιούργησαν μια πόλη νέα και κοσμοπολίτισσα με διεθνείς τράπεζες,

Εικόνα 2: Γερμανο – Ανατολική Τράπεζα Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), αρχές 20ου αιώνα (Πηγή:FBpage“Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

προξενεία, εμπορικούς ακολούθους ξένων χωρών εκεί που κάποτε έστεκε ένα ψαροχώρι με το όνομα Dedeagatch (Tο Δένδρο του Καλόγερου).

Εικόνα 3: Βρετανικό Προξενείο στην Αλεξανδρούπολη των αρχών του 20ου αιώνα (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Εικόνα 4: Ρώσικο Προξενείο στην Αλεξανδρούπολη των αρχών του 20ου αιώνα (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Στην εταιρία των Ανατολικών Σιδηροδρόμων που εκμεταλλευόταν τις σιδηροδρομικές γραμμές, δόθηκαν στα λιμάνια Θεσσαλονίκης κι Αλεξανδρούπολης, μεγάλα προνόμια για να γίνουν οι κυριότερες προσβάσεις προς την Ευρώπη κι αυτής προς όλες τις παραμεσογειακές χώρες.

Εικόνα 5: Βαγόνια, εμπορεύματα και κόσμος μπροστά στις αποθήκες του Σιδηροδρόμου στο Λιμάνι της Αλεξανδρούπολης – Αρχές 20ου αιώνα. (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Εικόνα 6: 25 Απριλίου 1903 – Η Αλεξανδρούπολη σιδηροδρομικός κόμβος. Διακρίνεται το σιδηροδρομικό δίκτυο δίπλα στο λιμάνι. (Πηγή: FB page “Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Το 1896 το σιδηροδρομικό δίκτυο επεκτάθηκε από τη Θεσσαλονίκη στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη για να συνδεθεί με τη γραμμή Αλεξανδρουπόλεως – Πυθίου. Έτσι η Θεσσαλονίκη εξασφάλισε κατευθείαν σύνδεση με την Κωνσταντινούπολη μέσω των μεγάλων οικονομικών κέντρων Σερρών, Δράμας, Ξάνθης, Κομοτηνής, Σουφλίου, Διδυμοτείχου, Αδριανούπολης.

Σε όποια πόλη υπήρχε η τύχη εκτός από τον Σιδηρόδρομο να διαθέτει και Λιμάνι, τότε η προσέλκυση διεθνούς εμπορίου ήταν σίγουρη και μετατρεπόταν σε επίκεντρο ανάπτυξης συνδυασμένων μεταφορών.

Εικόνα 7: Αρχές 20ου αιώνα, τα βαγόνια ως το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Εικόνα 8: Αρχές 20ου αιώνα, τα βαγόνια ως το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Έτσι ξεκίνησε και η ιστορία της Αλεξανδρούπολης, της πρωτεύουσας του βορειότερου και του μόνου αρσενικού (Ο Έβρος) νομού της Ελλάδας μας.

Εικόνα 9: “Ήρθε και ο σιδηρόδρομος κι έφτασε και αυτός ως την άκρη της θάλασσας δίπλα στο ψαρολίμανο” (Πηγή: FBpage “Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Οι περισσότεροι Εβρίτες έχουν σίγουρα ένα τουλάχιστον συγγενή που έχει δουλέψει είτε ως σιδηροδρομικός είτε ως εργάτης στα τρένα.

Εικόνα 10: 1933 – Προσωπικό του Σιδηροδρόμου στην Αλεξανδρούπολη (Πηγή: FB page “Γειτονιές και Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Εικόνα 11: 19/9/1960 πτυχίο σχολής Εργοδηγών του ΟΣΕ στην Αλεξανδρούπολη. (Πηγή: FB page“Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” /αρχείο Κ. Χαραλαμπίδη)

Εικόνα 12: “Ατομικόν Δελτίον Ταυτότητος” του Σιδηροδρομικού Γιάννη Κολιόπουλου. Αριθμός 67 με σφραγίδα της ΓαλλοΕλληνικής Εταιρίας Σιδηροδρόμων (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” /αρχείο Γ. Κολιόπουλου)

Υπήρξε ο σιδηρόδρομος επαγγελματική διέξοδος για πολλές γενιές κατοίκων της Θρακικής Γης που κυριολεκτικά με τις πλάτες τους κουβάλησαν χιλιόμετρα ραγών και έστησαν σιδηροδρομικό δίκτυο σε όλη την Βόρεια Ελλάδα

Εικόνα 13: 1955 – Συναρμολόγηση αλλαγής σιδηροδρομικής γραμμής στην Αλεξανδρούπολη (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” /αρχείο Α. Βαμβακερού)

Σαν στρατιές μυρμηγκιών οι λιμενεργάτες, περίμεναν στη σειρά να φορτωθούν τα σακιά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης, τα οποία ως συνήθως περιείχαν άλευρα ή δημητριακά και να τα μεταφέρουν από τα βαγόνια στο αμπάρι του πλοίου. Η μαντήλα δεμένη στο κεφάλι, ήταν απαραίτητο εργαλείο του εργάτη τότε, έτσι ώστε να μην γεμίζει σκόνη και τρήματα από τα σακιά ο σβέρκος και η πλάτη. Η σημασία των συνδυασμένων μεταφορών και η πρόοδος που έφερε στον τόπο έγινε αντιληπτή δεκαετίες πριν τα LOGISTICS γίνουν επιστήμη!

Εικόνα 14: 5/10/1964, Λιμενεργάτες περιμένουν να φορτωθούν τα σακιά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης / Αρχείο Α. Μπαλούτσου)

Οι ατμομηχανές διέσχιζαν την Ελληνική επικράτεια πάνω στο νέο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και είχαν σαν καύσιμη ύλη το κάρβουνο. Έτσι οι εργάτες φρόντιζαν να γεμίζουν τις αποθήκες των ατμομηχανών όταν χρειαζόταν. Για τη δουλειά αυτή, υπήρχε ένα μεταλλικό χειροκίνητο ανεβατόρι (διακρίνεται στην παρακάτω φωτογραφία) το οποίο έφερε απάνω του ένα βαγονέτο χωρητικότητας περίπου 500 kg.

Εικόνα 15: 1958 – «Γαλλικός σταθμός Αλεξανδρούπολης. Οι ατμομηχανές είχαν σαν καύσιμη ύλη το κάρβουνο, και οι εργάτες φρόντιζαν να γεμίζουν τις αποθήκες των ατμομηχανών (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης / Αρχείο Α. Μπαλούτσου)

Οι εργάτες γέμιζαν το βαγονέτο με κάρβουνο με τα φτυάρια, και κατόπιν γυρνώντας τις μανιβέλες που υπήρχαν στο ανεβατόρι, το βαγονέτο ανέβαινε επάνω και φτάνοντας στην άκρη, γυρνούσε και άδειαζε το κάρβουνο στην αποθήκη της ατμομηχανής.

Εικόνα 16: 1958 – «Γαλλικός σταθμός Αλεξανδρούπολης. Οι ατμομηχανές είχαν σαν καύσιμη ύλη το κάρβουνο, και οι εργάτες φρόντιζαν να γεμίζουν τις αποθήκες των ατμομηχανών (Πηγή: FBpage “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης / Αρχείο Α. Μπαλούτσου)

Εικόνα 17: 1953 – Ατμομηχανή στην Αλεξανδρούπολη (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης / Αρχείο Κ. Παπακωνσταντίνου)

Εκτός από τον σημαντικό του ρόλο στην ανάπτυξη της Βόρειας Ελλάδας, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί υπήρξαν σημεία άφιξης και η πρώτη εικόνα που αντίκριζε κάθε ιστορική μορφή που επισκεπτόταν ένα τόπο.

Εικόνα 18: 12-5-1959 Άφιξη Πατριάρχη Σερβίας στον νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Αλεξανδρουπολης (χτίστηκε το 1958) για να συμμετάσχει στην Γιορτή της 14ης Μαϊου και την Επέτειο Απελευθέρωσης Αλεξανδρούπολης). (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Ξανθάκη-Κολιόπουλου)

Εικόνα 19: 1963 Άφιξη Πατριάρχη Αθηναγόρα στον νέο σταθμό Αλεξανδρούπολης στο λιμάνι (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Ξανθάκη-Κολιόπουλου)

Εικόνα 20: 29-4-1954 Σιδηροδρομικός Σταθμός Αλεξανδρούπολης – Άφιξη βασιλιά Παύλου και τότε διαδόχου Κωνσταντίνου (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Ξανθάκη-Κολιόπουλου)

Εικόνα 21: 29-4-1954 Σιδηροδρομικός Σταθμός Αλεξανδρούπολης – Άφιξη βασιλιά Παύλου και τότε διαδόχου Κωνσταντίνου (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Ξανθάκη-Κολιόπουλου)

Επίσης, σε κάθε ιστορικό συμβάν, σε κάθε πτυχή της νεότερης ιστορίας μας το σιδηροδρομικό δίκτυο και οι άνθρωποι του ήταν πρωταγωνιστές και παρόντες βοηθώντας το Ελληνικό Έθνος σε δύσκολες και ευκολότερες στιγμές. Από την Απελευθέρωση της Θράκης ως την Μικρασιατική καταστροφή..

Εικόνα 22: 1920 – η Αλεξανδρούπολη απελευθερώνεται και τα ελληνικά στρατεύματα έρχονται σιδηροδρομικώς στην περιοχή. (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Εικόνα 23: 1922 – Πρόσφυγες στα περίχωρα της Αλεξανδρούπολης (περιοχή «Καραγατσιανών». Υπάρχει έως σήμερα στην Αλεξανδρούπολη) μετά την Μικρασιατική καταστροφή (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή λέγεται πως έφυγαν με τρένα από την Αδριανούπολη για Αλεξανδρούπολη και Θεσσαλονίκη – Αθήνα 200 πιάνα.. Εκεί κατέβηκαν οι περισσότεροι Καραγατσιανοί. Κυρίως στην Αλεξανδρούπολη. Το ίδιο και λίγοι Αδριανοπουλίτες όπως ο μετέπειτα Δήμαρχος Αλτιναλμάζης . Καθώς και πολλοί Αρμένιοι.

Οι περισσότεροι πήγαν Θεσσαλονίκη και «χάθηκαν» και μερικοί Αθήνα μέχρι και Πάτρα. Μόνο οι Σαραντακκλησιώτες βρέθηκαν συντεταγμένοι στην Θεσσαλονίκη και τους δόθηκε η βραχώδης πλαγιά δίπλα στα Εβραϊκά νεκροταφεία (σημερινή Φυσικομαθηματική και Φιλοσοφική Σχολή). Οι σημερινές Σαράντα Εκκλησιές (οικογένειες Λόρτου, Σαραφίδη, Κεραμέως και πολλές άλλες).

Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί της Θράκης, ίδιοι και απαράλλαχτοι στο πέρασμα του 20ου αιώνα ξαναέζησαν πολλές φορές την ιστορία τους ως σκηνικά σε γυρίσματα ιστορικών ταινιών και σειρών με αναφορές στις εποχές εκείνες και τα δραματικά γεγονότα.

Εικόνα 24: 2004 – Γυρίσματα της ταινίας “Τα παιδιά της Νιόβης” στον παλιό Γαλλικό Σταθμό Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Σ. Αγγελίδου)

Εικόνα 25: 2004 – Γυρίσματα της ταινίας “Τα παιδιά της Νιόβης” στον παλιό Γαλλικό Σταθμό Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Σ. Αγγελίδου)

Κλείνοντας, μία παρότρυνση και μία σκέψη προς υποψήφιους επενδυτές και όσους ασχολούνται με την ανάπτυξη του Ελληνικού Σιδηροδρόμου και τις Μεταφορές σήμερα. Εμείς οι νεότεροι έχουμε ανατρέξει ξανά στη σοφία και την εμπειρία των παππούδων μας, των παλαιοτέρων της Αλεξανδρούπολης και της Θράκης.

Εικόνα 26: 1955 – Εργαζόμενοι του ΣΕΚ στην Αλεξανδρούπολη (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Β. Δήμου)

Εικόνα 27: 1955 – το προσωπικό του Σιδηρόδρομου Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Γ. Κολιόπουλου)

Γενιές που εργάστηκαν, έζησαν τις οικογένειες τους και προόδευσαν μαζί με τον τόπο. Διδάχτηκαν και δίδαξαν στους απογόνους τους πως ο ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ είναι ΠΡΟΙΚΑ πολύτιμη για μία περιοχή, πηγή ανάπτυξης και ευημερίας.

Εικόνα 28: 23 Μαρτίου 1949 – Το προσωπικό του Σιδηρόδρομου Αλεξανδρούπολης (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Γ. Κολιόπουλου)

Εικόνα 29: 1957 – Oι εργάτες που έχτισαν τον νέο Σιδηροδρομικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης σε αναμνηστική φωτογραφία πάνω στη ταράτσα του (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης” / αρχείο Β. Δήμου)

Εικόνα 30: 1957 – Oι εργάτες που έχτισαν τον νέο Σιδηροδρομικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης σε αναμνηστική φωτογραφία σε ώρα διαλείμματος (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Οι αναμνήσεις που έχουμε οι ίδιοι και οι ιστορίες που έχουμε ακούσει από τους προγόνους μας δημιουργούν γερές βάσεις για ένθερμη υποδοχή κάθε νέας επένδυσης από την τοπική κοινωνία.

Εικόνα 31: 1996 – Εκθέσεις μαθητών στο βιβλίο: “Ενα ταξίδι με το τραίνο στη γραμμή Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρουπολης” (Πηγή: FB page “Γειτονιές & Αναμνήσεις της Αλεξανδρούπολης”)

Οι επενδύσεις θα φέρουν θέσεις εργασίας στην Ελληνική Περιφέρεια. Η εμπειρία και το ΦΙΛΟΤΙΜΟ του Έλληνα θα γιγαντώσει κάθε προσπάθεια. Ένα είναι σίγουρο. ΞΕΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΟΥΜΕ! Καιρός να πιάσουμε τις ευκαιρίες από τα μαλλιά σαν χώρα και σαν Έλληνες!

Ένα άρθρο του Ηλία Σ. Τζιώρα

(Σύμβουλος Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επαγγελματικού Προσανατολισμού – Project Manager)

trainose.gr/

Ηλίας Σ. Τζιώρας