Ομιλία Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπουργού Οικονομικών κ. Ευάγγελου Βενιζέλου στο Ινστιτούτο Peterson για την Διεθνή Οικονομία
Κυρίες και κύριοι,
Eδώ και δύο χρόνια, η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Αυτό οφείλεται στην κακή δημοσιονομική της κατάσταση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ελληνική κρίση εξελίσσεται στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, δηλαδή στο εσωτερικό μιας νομισματικής ζώνης με ένα ισχυρό νόμισμα και πολύ ικανοποιητικές συνολικά μακροοικονομικές και δημοσιονομικές επιδόσεις. Παρότι, όμως, οι μέσες επιδόσεις της Ευρωζώνης, ως προς το δημόσιο χρέος, το δημοσιονομικό έλλειμμα, το εμπορικό ισοζύγιο, τους ρυθμούς ανάπτυξης, τον πληθωρισμό και την ανεργία, δεν θα δικαιολογούσαν μια τόσο έντονη και διαρκή αμφισβήτηση, αυτή υπάρχει. Ειδικότερα, η Ευρωζώνη έχει μικρότερο δημοσιονομικό έλλειμμα και δημόσιο χρέος σε σύγκριση με τις ΗΠΑ.
Η θέση της Ελλάδας μέσα στην Ευρωζώνη
Η Ελλάδα καλύπτει μόλις το 2% του δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης και μόλις το 3% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία καλύπτουν, όλες μαζί, μόλις το 6% του δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης. Όμως, η υπαγωγή των χωρών αυτών σε προγράμματα στήριξης από την Ευρωζώνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν απέτρεψε τις πιέσεις προς χώρες, όπως η Ισπανία που κατέχει το 8% του δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης και κυρίως η Ιταλία που κατέχει μόνη της το 25%.
Σας θυμίζω ότι η Ιταλία ανήκει στους G-8, έχει ελεγχόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα και υψηλούς δείκτες ανταγωνιστικότητας. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι και η Ελλάδα βρίσκεται στην 27η θέση διεθνώς από πλευράς όγκου οικονομίας, με ΑΕΠ αισθητά μεγαλύτερο από αυτό της Ιρλανδίας, αλλά ακόμη και της Πορτογαλίας.
Για τα μεγάλα μεγέθη της Ευρωζώνης και τα περιορισμένα μεγέθη της Ελλάδας, ένα αποφασιστικό και αποτελεσματικό σχέδιο προστασίας και ανασυγκρότησης ήταν αναμφίβολα εύκολο να τεθεί σε εφαρμογή. Αρχικά, διαμορφώθηκε ένας προσωρινός μηχανισμός για την Ελλάδα, βασισμένος σε διμερή δάνεια των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και με συμμετοχή του ΔΝΤ. Το ύψος αυτού του προγράμματος ήταν 110 δισ. ευρώ (158 δισ. δολάρια), για την περίοδο μέχρι και το 2013.
Τα προγράμματα της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας που ακολούθησαν βασίζονται κυρίως στους μηχανισμούς που συγκροτήθηκαν αμέσως μετά το αρχικό ελληνικό πρόγραμμα. Πρόκειται για τους μηχανισμούς του EFSF (European Financial Stability Facility) που αντιστοιχεί στην Ευρωζώνη και του EFSM (European Financial Stabilisation Mechanism) που αντιστοιχεί στην ΕΕ των 27.
Στο μεταξύ, η Ευρωζώνη και η ΕΕ διαμόρφωσαν τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης χωρών-μελών που μπορεί να βρεθούν σε κατάσταση δημοσιονομικής κρίσης, δηλαδή σε κατάσταση κρίσης χρέους και αδυναμίας δανεισμού. Ο νέος αυτό μηχανισμός, το ESM (European Stability Mechanism), θα τεθεί σε εφαρμογή τον Ιούλιο του 2013 και θα ενσωματώνει τη συμμετοχή των ιδιωτών με πρόβλεψη CAC (Collective Action Clause). Τώρα, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είναι στην διαδικασία επικύρωσης από τα Κοινοβούλιά τους αυτού του μηχανισμού.
Η ελληνική κρίση χρέους, ελλείμματος και ανταγωνιστικότητας – Παρεμβάσεις σε τρία επίπεδα
Η διεθνής εικόνα είναι απλή: Εδώ και τέσσερα περίπου χρόνια, η κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος προκάλεσε μια γιγαντιαία παρέμβαση εκ μέρους των κρατών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί και να οξυνθεί το δημοσιονομικό πρόβλημα των κρατών. Η χρηματο-οικονομική κρίση έγινε δημοσιονομική. Η δημοσιονομική κρίση με τη σειρά της προκαλεί και πάλι πρόβλημα στο τραπεζικό σύστημα ως κομιστή κρατικών ομολόγων, κ.ο.κ.
Βεβαίως, στην ελληνική περίπτωση η κρίση είναι πολύ πιο πολύπλοκη. Δεν είναι μόνο το υπερβολικό δημόσιο χρέος, αλλά και το υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που αποτυπώνει το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και τα υπερβολικά μεγέθη της κατανάλωσης σε σχέση με την παραγωγή.
Έπρεπε συνεπώς να οργανωθεί μία παρέμβαση σε όλα αυτά τα επίπεδα:
- Στο δημοσιονομικό επίπεδο, με τον περιορισμό του ελλείμματος, τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους, την οργάνωση ενός σύγχρονου φορολογικού συστήματος και μιας αποτελεσματικής φορολογικής διοίκησης.
- Στο επίπεδο της πραγματικής οικονομίας, με τον δραστικό περιορισμό της παραοικονομίας και τη σύλληψη της φοροδιαφυγής.
- Στο επίπεδο του μοντέλου ανάπτυξης, με διαρθρωτικές αλλαγές που καθιστούν ανταγωνιστική την ελληνική οικονομία. Αυτό προϋποθέτει το άνοιγμα επαγγελμάτων και αγορών, τη μείωση του διοικητικού κόστους και της διαρθρωτικής σπατάλης, την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης, τη σταθερότητα της νομοθεσίας και την μετατροπή της Ελλάδας σε χώρα φιλοεπενδυτική.
Το εγχείρημα είναι πολύ φιλόδοξο, καθώς ο δραστικός περιορισμός του δημοσιονομικού ελλείμματος πρέπει να επιτευχθεί σε τρία μόλις χρόνια. Πρόκειται για τη μετάβαση από δημοσιονομικό έλλειμα ύψους 15,5% το 2009, σε πρωτογενές πλεόνασμα το 2012. Η ανάγκη δραστικής μείωσης των δημόσιων δαπανών και δραστικής αύξησης των δημοσίων εσόδων επιτείνει αναγκαστικά την ύφεση που για το 2011 ήταν στο 3,9%, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος στην τελευταία έκθεσή της. Άρα, είναι προφανές ότι όλο το πρόγραμμα προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας πρέπει να κινείται παράλληλα σε δύο άξονες: έναν δημοσιονομικό κι έναν αναπτυξιακό.
Οι ελληνικές αντιφάσεις και η υπέρβασή τους
Λόγω της κρίσης, πολλές αντιφάσεις βγήκαν στην επιφάνεια και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι αντιφάσεις αυτές υπάρχουν ιστορικά από την περίοδο της δημιουργίας του νέου ελληνικού κράτους το 1827. Τα τυπικά χαρακτηριστικά της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής συγκρούονται με άτυπα χαρακτηριστικά και στα τρία αυτά επίπεδα. Ιστορικά, στην Ελλάδα προηγείται η δημιουργία κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα της εποχής, στις απαρχές του 19ου αιώνα, και ακολουθεί η συγκρότηση της κοινωνίας των πολιτών και της οικονομίας. Η καχεξία της δημόσιας διοίκησης, οι πελατειακές σχέσεις, οι συντεχνιακές συμπεριφορές, η φοροδιαφυγή ως πράξη αντίστασης κατά της κρατικής εξουσίας, η παραοικονομία ως μορφή δήθεν ευελιξίας δεν είναι φαινόμενα μόνο ελληνικά. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, λειτουργούν συνδυαστικά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αντιφατική εικόνα συνολικά για το Έθνος.
Στην Ελλάδα υπάρχει πλούτος, υπάρουν περιουσίες και εισοδήματα, υπάρχουν ενδογενείς πόροι ανάπτυξης, υπάρχει μεγάλη δημόσια ακίνητη περιουσία και ακόμη μεγαλύτερη ακίνητη περιουσία των νοικοκυριών και των ιδιωτικών επιχειρήσεων, υπάρχουν υψηλά και μεσαία εισοδήματα που δεν φορολογούνται, υπάρχουν μικρά εισοδήματα που επίσης δεν φορολογούνται γιατί υπάγονται στο αφορολόγητο όριο, και υπάρχουν κάποια μεσαία εισοδήματα μισθωτών και συνταξιούχων –που δηλώνουν 12-50 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο- που υπερφορολογούνται.
Το ζήτημα της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους – Το πολιτικό πρόβλημα
Τους τελευταίους 20 μήνες εφαρμόζεται ένα φιλόδοξο πρόγραμμα προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας σε όλους τους τομείς. Υπήρξαν όντως καθυστερήσεις και προβλήματα με δική μας ευθύνη. Και την αποδεχόμαστε. Υπήρχε, όμως, και η συνεχής αμφισβήτηση των αγορών για το αν το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι πράγματι βιώσιμο, για το αν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης, των πολιτών και των επιχειρήσεων μπορούν να αποδώσουν καρπούς, χωρίς μια ριζική παρέμβαση ως προς τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.
Το ελληνικό δημοσιονομικό πρόβλημα, όπως και γενικότερα το δημοσιονομικό πρόβλημα της Ευρωζώνης, είναι πρόβλημα πολιτικό. Το ίδιο ισχύει ως προς αυτό και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ευρωζώνη, όμως, δεν υπάρχουν τα ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά των ΗΠΑ. Υπάρχει ένα κοινό νόμισμα που παίζει έναν σημαντικό διεθνή ρόλο, δεν υπάρχουν όμως στην ΕΕ και την Ευρωζώνη οι αντίστοιχοι αμερικανικοί θεσμοί πολιτικής ολοκλήρωσης.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως η Fed στις ΗΠΑ γιατί η έλλειψη ισχυρής ομοσπονδιακής κυβέρνησης της επιβάλει να λειτουργεί ως ο βασικός ενοποιητικός παράγοντας της Ευρωζώνης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από μία πολιτική σκληρού ευρώ, σταθερών τιμών και ελεγχόμενης νομισματικής κυκλοφορίας. Στην πραγματικότητα, μέσω του Συμφώνου Σταθερότητας, ισχύει στην Ευρωζώνη ένας αυστηρός δημοσιονομικός κανόνας, ως προς το ανεκτό ύψος του ελλείμματος (3% του ΑΕΠ) και το ανεκτό ύψος του χρέους (60% του ΑΕΠ).
Το πολιτικό όργανο που αποφασίζει στην Ευρωζώνη δεν είναι ένας θεσμός, όπως ο Πρόεδρος και η διοίκηση του μαζί με το Κογκρέσο, στις ΗΠΑ. Είναι 17 διαφορετικές κυβερνήσεις που λειτουργούν μέσα σε 17 κοινοβουλευτικά συστήματα διακυβέρνησης, εξαρτώνται από 17 διαφορετικά εθνικά κοινοβούλια και ακολουθούν 17 διαφορετικούς πολιτικούς και εκλογικούς κύκλους.
Υπάρχουν στην Ευρωζώνη κυβερνήσεις ισχυρές με νωπή εντολή, κυβερνήσεις συνεργασίας, κυβερνήσεις μειοψηφίας, κυβερνήσεις υπηρεσιακές, κυβερνήσεις που περιμένουν εκλογές σε λίγες εβδομάδες. Είναι πάντα πολύ δύσκολο να ζητούν οι κυβερνήσεις έγκριση από τα κοινοβούλιά των χωρών τους προκειμένου να παράσχουν βοήθεια σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Οι φορολογούμενοι έχουν παντού τις ίδιες ευαισθησίες. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη γίνεται ορατή μέσα από την ενιαία αγορά και το κοινό νόμισμα, αλλά είναι δύσκολο να λάβει τη μορφή οικονομικής βοήθειας με ζεστά λεφτά.
Η Ευρωζώνη είναι ανοιχτή στη συμμετοχή και τη βοήθεια του ΔΝΤ που έχει τεράστια εμπειρία και τεχνογνωσία. Αυτός είναι και ο πραγματικός λόγος της σημερινής μου επίσκεψης στην Ουάσιγκτον.
Η ανάκτηση της ελληνικής αξιοπιστίας
Μέσα σε αυτό το διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο, η Ελλάδα αφού πέρασε ορισμένους μήνες αβεβαιότητας, απόκτησε τώρα και πάλι την αξιοπιστία της μέσα από ορισμένες μεγάλες πολιτικές πρωτοβουλίες. Αναφέρω την ψήφιση από την ελληνική Βουλή δύο κομβικών νόμων, του Μεσοπροθέσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής και του Εφαρμοστικού Νόμου, που ήταν καθοριστικής σημασίας για τους εταίρους μας -την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Τέθηκε, επίσης, σε εφαρμογή το φιλόδοξο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που στοχεύει στην συγκέντρωση 50 δισ. ευρώ (72 δισ. δολάρια) μέχρι το 2015 και συγκροτήθηκε ήδη ο αρμόδιος φορέας μέσα σε κλίμα πολιτικής συναίνεσης.
Η αναβάθμιση της ελληνικής αξιοπιστίας σε συνδυασμό με τις επιθέσεις των αγορών κατά της Ιταλίας και της Ισπανίας, οδήγησαν στην ωρίμανση των αντιλήψεων ως προς την ανάγκη να αναληφθούν μεγάλες πρωτοβουλίες για τη βιωσιμότητα του ελληνικού δημοσίου χρέους. Η σταθεροποίηση της ελληνικής δημοσιονομικής κατάστασης είναι μέτρο ζωτικό για την Ελλάδα, αλλά και μέτρο αυτοπροστασίας της Ευρωζώνης.
Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης στις 21 Ιουλίου
Η Ευρωζώνη έπρεπε να στείλει -και έστειλε- ένα ισχυρό μήνυμα υποστήριξης του εαυτού της και του νομίσματός της. Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης στις 21 Ιουλίου έλαβε εντυπωσιακές αποφάσεις, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Έτσι, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας μαζί διασφαλίζουν πλήρως και οριστικά την βιωσιμότητα του ελληνικού δημοσίου χρέους με παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας:
- Οι δανειακές ανάγκες της Ελλάδας καλύπτονται μέχρι το 2020
- Το κόστος εξυπηρέτησης του ελληνικού δημοσίου χρέους μειώνεται αισθητά. To μέσο κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους για την Ελλάδα για τα επόμενα 30 χρόνια σταθεροποιείται σε επίπεδα κάτω του 5%
- Για τα πέντε πρώτα χρόνια, μέχρι το 2016, προβλέπεται ακόμα πιο χαμηλό επιτόκιο που διευκολύνει τους ετήσιους προϋπολογισμούς
- Η νέα επίσημη βοήθεια χορηγείται με επιτόκια του EFSF της τάξης του 3,5% και με δεκαετή περίοδο χάριτος
- Τίθεται σε λειτουργία μηχανισμός επαναγοράς χρέους στη δευτερογενή αγορά με μια πρώτη απόδοση ύψους 21,6 δισ. ευρώ (31 δισ. δολάρια) που ισούται με το 12% του ελληνικού ΑΕΠ
- Ο ιδιωτικός τομέας συμμετέχει ρολάροντας ή αντικαθιστώντας ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, ονομαστικής αξίας 135 δισ. ευρώ (194 δισ. δολάρια) που λήγουν ως το 2020, με προβλεπόμενη συμμετοχή 90%. Αυτό γίνεται με εγγύηση του δημοσίου τομέα που παρέχεται μέσω του EFSF.
Η Ελλάδα δεσμεύεται να εφαρμόσει το πρόγραμμα.
Μετά από αυτή την πολύ μεγάλη παρέμβαση που εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους μπορούμε να πάρουμε μια βαθιά ανάσα, ωστόσο τώρα το βασικό είναι να εφαρμόσουμε και να εκτελέσουμε το πρόγραμμα. Πρώτο μας μέλημα είναι να στρέψουμε την προσοχή μας:
- στην εκτέλεση του προϋπολογισμού,
- στην εφαρμογή του προγράμματος ανασυγκρότησης,
- στις διαρθρωτικές αλλαγές,
- στην επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων.
Όλοι έχουν, επίσης, αντιληφθεί ότι εκτός από τις παρεμβάσεις στο δημοσιονομικό επίπεδο χρειάζεται ισχυρή αναπτυξιακή παρέμβαση στο επίπεδο της πραγματικής οικονομίας.
Ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Πρόεδρος Τρούμαν εξήγγειλε για την Ελλάδα, που είχε υποστεί τεράστιες ζημιές και στην οποία διεξαγόταν ήδη εμφύλιος πόλεμος, ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης, το σχέδιο Μάρσαλ. Τώρα, έχουμε ένα νέο ευρωπαϊκό «σχέδιο Μάρσαλ» για την Ελλάδα, με κύρια συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αλλά και των χωρών-μελών. Ένα αρχικό ποσό της τάξης των 20 δις ευρώ είναι ήδη διαθέσιμο για την Ελλάδα από τα ταμεία της ΕΕ.
Για το σχέδιο αυτό συζητήσαμε με την αμερικανική κυβέρνηση, με την Υπουργό Εξωτερικών, κα. Χίλαρυ Κλίντον και τον Υπουργό Οικονομικών κ. Τίμοθι Γκάιντνερ. Σε αυτό το σχέδιο, υπάρχουν πάρα πολύ ενδιαφέροντα πεδία, όπως η ενέργεια, ο τουρισμός και το real estate. Η αμερικανική στήριξη είναι ισχυρή και είμαι βέβαιος ότι μπορεί να πάρει πολύ συγκεκριμένη και πρακτική μορφή. Συνολικά, η στήριξη που παρέχουν οι ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ελλάδα, για την Ευρωζώνη, για την διεθνή οικονομία και την παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση. Η στήριξη των ΗΠΑ ειδικότερα μέσω του ΔΝΤ είναι ζωτικής σημασίας για μας, αλλά και για τη διεθνή νομισματική σταθερότητα. Αν μου επιτρέπεται να το πω, είναι προς όφελος των ίδιων των ΗΠΑ ως ηγετικής δύναμης της παγκόσμιας οικονομίας.
Είμαστε εταίροι και σύμμαχοι. Τα δύο προηγούμενα χρόνια ως Υπουργός Άμυνας είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με την αμερικανική κυβέρνηση, με τον Υπουργό Άμυνας κ. Γκέιτς στο ΝΑΤΟ, σε πολύ ευαίσθητα και κρίσιμα θέματα, όπως το Αφγανιστάν, η Λιβύη, ο αγώνας κατά της πειρατείας, ο αγώνας κατά της διεθνούς τρομοκρατίας. Εδώ και μερικές εβδομάδες, ως Υπουργός Οικονομικών, βρίσκομαι στο πεδίο της μάχης του χρέους, του ελλείμματος και της οικονομικής ανάπτυξης. Είχα την ευκαιρία αυτές τις εβδομάδες να διαπιστώνω στην πράξη την θετική αμερικανική στάση και υπολογίζουμε ιδιαίτερα σε αυτή.
Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης στις 21 Ιουλίου και η ενεργός συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, με το περίφημο PSI, στην αντιμετώπιση του προβλήματος του ελληνικού δημοσίου χρέους διαμορφώνουν ένα νέο momentum για την Ελλάδα. Είμαστε αποφασισμένοι να αξιοποιήσουμε πλήρως την ευκαιρία αυτή. Μέσα σε κλίμα πολιτικής συναίνεσης και κοινωνικής συνοχής ενεργοποιούνται όλες οι δυνάμεις του ελληνικού έθνους μέσα κι έξω από την Ελλάδα –αναφέρομαι στον απόδημο ελληνισμό, όπως είναι ο ελληνισμός της Αμερικής, και στην ελληνική εφοπλιστική κοινότητα που είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο.
Όλοι μαζί θα πετύχουμε την ανασυγκρότηση της χώρας, την αποκατάσταση της δημοσιονομικής της ανεξαρτησίας και την κατάκτηση της ανταγωνιστικής θέσης που πρέπει να έχει η Ελλάδα μέσα στη διεθνή αγορά. Μπορούμε να το πετύχουμε αυτό και θα το πετύχουμε. Αυτή είναι μια ιστορική πρόκληση για τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση και για μένα προσωπικά ως Υπουργό Οικονομικών. Κυρίως όμως είναι μια πρόκληση για τον ίδιο τον ελληνικό λαό που είναι υπερήφανος, έχει πολλά προσόντα και ικανότητες και θέλει να τιμήσει την ιστορία της χώρας.
Σας ευχαριστώ.
0 Σχόλια
Αποφύγετε τις ύβρεις για να μην αναγκαζόμαστε να διαγράφουμε.Είμαστε υπέρ της ελεύθερης έκφρασης και του διαλόγου