γράφει ο Σωτήρης Ζήκος
TV ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ.
Ο Ιταλός εικαστικός καλλιτέχνης της pop art Βαλέριο Αντάμι, ένας από τους σημαντικότερους της μεταπολεμικής Ευρώπης, όταν κάποτε φιλοξενήθηκε ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είχε πει κάτι που μου έκανε εντύπωση: «Βάλτε μια τηλεόραση στην πλατεία ενός αγροτικού χωριού στην επαρχία και σε λίγα χρόνια, ένα ή δύο χρόνια το πολύ, η κοινωνία αυτού του χωριού θα χάσει όλη την αλήθεια της παράδοσης. Οι ισορροπίες θα καταστραφούν τελείως». Αν και δεν κατανόησα τότε πώς ακριβώς αξιολογούσε αυτήν την καταλυτική επιρροή της τηλεόρασης ως προς την
παράδοση μιας κοινότητας -και ποια παράδοση; Ίσως επειδή εκείνες τις μέρες είχα δει την ταινία «Μοολααντέ» από τη Σενεγάλη, που είχε ως θέμα της την εξέγερση των γυναικών ενός μικρού αφρικάνικου χωριού εναντίον του εθίμου της κλειτοριδεκτομής και η οποία ταινία δείχνει το ραδιόφωνο κατ’ αρχάς, αλλά και την τηλεόραση μετά (που πρόκειται να εγκατασταθεί στην πλατεία του χωριού), σαν παράγοντες προόδου που συντελούν στην αμφισβήτηση της παράδοσης αυτού του βάναυσου εθίμου. Αλλά μάλλον ο Βαλέριο Αντάμι, σκέφτηκα, δεν εννοούσε την περίπτωση αυτή. Ή μήπως εννοούσε κι αυτή στη θετική της εκδοχή; Κι εκεί κάπου μπερδεύτηκα.
ΡΑΔΙΟ Vs TV.
Αργότερα, όταν το ξανασκέφτηκα, κατάλαβα τι είχα μπερδέψει. Πρώτον, ότι άλλο είναι ως μέσο επικοινωνίας η τηλεόραση και άλλο το ραδιόφωνο, και ο Βαλέριο Αντάμι μιλούσε για την τηλεόραση μόνο. Διότι ραδιόφωνο μπορείς ν’ ακούς και να κάνεις και οτιδήποτε άλλο, όπως να οδηγείς, να κάνεις μια χειρονακτική εργασία, να μαγειρεύεις, να πλένεις τα πιάτα, να τραγουδάς, να χορεύεις (ακόμα και με τα μάτια κλειστά), να συζητάς, να κοιτάς κάποιον στα μάτια, να κάνεις έρωτα και τόσα άλλα. Ενώ μπροστά στην τηλεόραση προσηλώνεσαι κανονικά και χαζεύεις, εκτός κι αν τη χρησιμοποιείς σαν ραδιόφωνο, αλλά και πάλι σου αποσπά την προσοχή: μπορεί να σου κλέψει το βλέμμα από κάτι άλλο που κάνεις ακόμα και «την πιο κρίσιμη στιγμή». Θυμήθηκα τον Κορνήλιο Καστοριάδη που έλεγε ότι δούλευε τα κείμενά του μέχρι αργά τη νύχτα ακούγοντας στο ραδιόφωνο κλασική μουσική (και περίμενε μάλιστα μήπως το πρόγραμμα διακοπεί για να μεταδώσουν κάποια έκτακτη σημαντική είδηση), πράγμα βέβαια αδιανόητο αν έλεγε ότι εργαζόταν διανοητικά ενώ είχε ανοιχτή την τηλεόραση. Και δεύτερον, κατάλαβα ότι δεν χρειαζόταν να προστρέχω σε κινηματογραφικά ή βιογραφικά παραδείγματα για να πιστοποιήσω την αλήθεια της παρατήρησης του Βαλέριο Αντάμι για την «καταστροφή των ισορροπιών», αφού αυτό που ανέφερε είχε ήδη συμβεί -σε προχωρημένη πειραματική εκδοχή- στα δικά μας χωριά και όχι τόσο με την εγκατάσταση της τηλεόρασης στην πλατεία του χωριού αλλά μέσα στα ίδια τα σπίτια.
ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ.
Λέμε ότι πάμε στο χωριό στις γιορτές, όπως το «Πάσχα στο χωριό», όσοι έχουμε εκεί κάποιους δικούς μας ανθρώπους, και οι άλλοι, όσοι δεν ξέρουν πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα στα χωριά, φαντάζονται ότι ζούμε λίγο ή πολύ εμπειρίες συμμετοχής σε παραδοσιακά ήθη και έθιμα του χωριού, όπως αυτά που έχουν δει ως φολκλόρ στην τηλεόραση. Και δεν ξέρουν ότι πάμε στα χωριά και βλέπουμε αυτά τα έθιμα κι εμείς -μαζί με τους δικούς μας που μένουν εκεί - από την τηλεόραση πια. Και όσο περνάει ο καιρός ούτε και στην τηλεόραση, βλέπουμε άλλα. Βλέπουμε τηλεόραση… γενικώς. Σαν εθισμένοι στην τηλεθέαση απλώς.
Σωτήρης Ζήκος
sz@citymedia.gr
Ο Ιταλός εικαστικός καλλιτέχνης της pop art Βαλέριο Αντάμι, ένας από τους σημαντικότερους της μεταπολεμικής Ευρώπης, όταν κάποτε φιλοξενήθηκε ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είχε πει κάτι που μου έκανε εντύπωση: «Βάλτε μια τηλεόραση στην πλατεία ενός αγροτικού χωριού στην επαρχία και σε λίγα χρόνια, ένα ή δύο χρόνια το πολύ, η κοινωνία αυτού του χωριού θα χάσει όλη την αλήθεια της παράδοσης. Οι ισορροπίες θα καταστραφούν τελείως». Αν και δεν κατανόησα τότε πώς ακριβώς αξιολογούσε αυτήν την καταλυτική επιρροή της τηλεόρασης ως προς την
παράδοση μιας κοινότητας -και ποια παράδοση; Ίσως επειδή εκείνες τις μέρες είχα δει την ταινία «Μοολααντέ» από τη Σενεγάλη, που είχε ως θέμα της την εξέγερση των γυναικών ενός μικρού αφρικάνικου χωριού εναντίον του εθίμου της κλειτοριδεκτομής και η οποία ταινία δείχνει το ραδιόφωνο κατ’ αρχάς, αλλά και την τηλεόραση μετά (που πρόκειται να εγκατασταθεί στην πλατεία του χωριού), σαν παράγοντες προόδου που συντελούν στην αμφισβήτηση της παράδοσης αυτού του βάναυσου εθίμου. Αλλά μάλλον ο Βαλέριο Αντάμι, σκέφτηκα, δεν εννοούσε την περίπτωση αυτή. Ή μήπως εννοούσε κι αυτή στη θετική της εκδοχή; Κι εκεί κάπου μπερδεύτηκα.
ΡΑΔΙΟ Vs TV.
Αργότερα, όταν το ξανασκέφτηκα, κατάλαβα τι είχα μπερδέψει. Πρώτον, ότι άλλο είναι ως μέσο επικοινωνίας η τηλεόραση και άλλο το ραδιόφωνο, και ο Βαλέριο Αντάμι μιλούσε για την τηλεόραση μόνο. Διότι ραδιόφωνο μπορείς ν’ ακούς και να κάνεις και οτιδήποτε άλλο, όπως να οδηγείς, να κάνεις μια χειρονακτική εργασία, να μαγειρεύεις, να πλένεις τα πιάτα, να τραγουδάς, να χορεύεις (ακόμα και με τα μάτια κλειστά), να συζητάς, να κοιτάς κάποιον στα μάτια, να κάνεις έρωτα και τόσα άλλα. Ενώ μπροστά στην τηλεόραση προσηλώνεσαι κανονικά και χαζεύεις, εκτός κι αν τη χρησιμοποιείς σαν ραδιόφωνο, αλλά και πάλι σου αποσπά την προσοχή: μπορεί να σου κλέψει το βλέμμα από κάτι άλλο που κάνεις ακόμα και «την πιο κρίσιμη στιγμή». Θυμήθηκα τον Κορνήλιο Καστοριάδη που έλεγε ότι δούλευε τα κείμενά του μέχρι αργά τη νύχτα ακούγοντας στο ραδιόφωνο κλασική μουσική (και περίμενε μάλιστα μήπως το πρόγραμμα διακοπεί για να μεταδώσουν κάποια έκτακτη σημαντική είδηση), πράγμα βέβαια αδιανόητο αν έλεγε ότι εργαζόταν διανοητικά ενώ είχε ανοιχτή την τηλεόραση. Και δεύτερον, κατάλαβα ότι δεν χρειαζόταν να προστρέχω σε κινηματογραφικά ή βιογραφικά παραδείγματα για να πιστοποιήσω την αλήθεια της παρατήρησης του Βαλέριο Αντάμι για την «καταστροφή των ισορροπιών», αφού αυτό που ανέφερε είχε ήδη συμβεί -σε προχωρημένη πειραματική εκδοχή- στα δικά μας χωριά και όχι τόσο με την εγκατάσταση της τηλεόρασης στην πλατεία του χωριού αλλά μέσα στα ίδια τα σπίτια.
ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ.
Λέμε ότι πάμε στο χωριό στις γιορτές, όπως το «Πάσχα στο χωριό», όσοι έχουμε εκεί κάποιους δικούς μας ανθρώπους, και οι άλλοι, όσοι δεν ξέρουν πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα στα χωριά, φαντάζονται ότι ζούμε λίγο ή πολύ εμπειρίες συμμετοχής σε παραδοσιακά ήθη και έθιμα του χωριού, όπως αυτά που έχουν δει ως φολκλόρ στην τηλεόραση. Και δεν ξέρουν ότι πάμε στα χωριά και βλέπουμε αυτά τα έθιμα κι εμείς -μαζί με τους δικούς μας που μένουν εκεί - από την τηλεόραση πια. Και όσο περνάει ο καιρός ούτε και στην τηλεόραση, βλέπουμε άλλα. Βλέπουμε τηλεόραση… γενικώς. Σαν εθισμένοι στην τηλεθέαση απλώς.
Σωτήρης Ζήκος
sz@citymedia.gr
0 Σχόλια
Αποφύγετε τις ύβρεις για να μην αναγκαζόμαστε να διαγράφουμε.Είμαστε υπέρ της ελεύθερης έκφρασης και του διαλόγου