Η «σοβαρότητα» ως ιδεολόγημα της καθεστωτικής πολιτικής τάξης

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης

Ο Ευ. Βενιζέλος, «αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών», σε κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (2-11-2014) προσπαθεί να διαφωτίσει τους πολίτες της Ελληνικής Δημοκρατίας, για το ζήτημα του «εθνικού στρατηγικού πλαισίου» της εξωτερικής μας πολιτικής, υπό τον κοινότοπο τίτλο: «εθνική συναίνεση και εξωτερική πολιτική».

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά προσπαθεί να «πιστοποιήσει» την ασκούμενη πολιτική της κυβέρνησης ως πατριωτικό καθήκον: αλλά επειδή είναι φανερό ότι οι ενστάσεις για τον πατριωτικό ή όχι χαρακτήρα των κυβερνητικών επιλογών θα είναι πολλές, εφευρίσκει  έναν «κομψό» τρόπο για να ακυρώσει εκ των προτέρων τα αντίθετα επιχειρήματα – δεν αρκεί να έχει κανείς μόνο αγαθές πατριωτικές προθέσεις, αλλά πρέπει να «γνωρίζει» και κάποια πράγματα.

Κατά λέξη: «Ο πραγματικός πατριωτισμός βασίζεται μόνο στην πλήρη γνώση της ιστορίας και την απροκατάληπτη εκτίμηση του συσχετισμού των δυνάμεων»: κατά τον Ευάγγελο Βενιζέλο για να είναι κάποιος «πατριώτης» θα πρέπει να γνωρίζει την ιστορία και να διαβλέπει «απροκατάληπτα» τον εκάστοτε «συσχετισμό των δυνάμεων» - το τελευταίο περί «απροκαταλήπτου» το παρακάμπτω ως μια άνευ νοήματος κοινοτοπία (με κάθε επιφύλαξη που επιβάλλουν οι χαϊδελβεργιανές μου καταβολές  σχετικά με την  έννοια της «προκατάληψης»).

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά αποφεύγει, όμως, να διευκρινίσει τι ακριβώς σημαίνει η έκφραση «πλήρης γνώση της ιστορίας»: δύο αράδες παρακάτω αναδεικνύει άθελα του τις δικές του  ανεπάρκειες και ελλείψεις σε ιστορικά ζητήματα – «οι ανοικτές κρίσεις στη Μ. Ανατολή και στη Β. Αφρική έχουν στο υπόβαθρο τους ιστορικές εκκρεμότητες από την περίοδο του μεσοπολέμου…»

Παρακάμπτω την προβληματική χρήση του όρου «ιστορική εκκρεμότητα» και τη σχέση του με μονογραμμικές αντιλήψεις για την εξέλιξη της ιστορίας και απλώς ερωτώ: ποιες εκκρεμότητες του μεσοπολέμου; Η έναρξη εποίκησης του σημερινού Ισραήλ με προτροπή της Μεγάλης Βρετανίας, ήδη από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, που θα λειτουργούσε σα «σφήνα» στην οθωμανική κυριαρχία στην περιοχή; Το σχέδιο Sykes-Picot που συμφωνήθηκε και υπογράφηκε το 1915/16;   

Δε χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος την ιστορία για να είναι πατριώτης και ελάχιστα ισχύει στην πολιτική το περίφημο historia magistra vitae… Ο αναλφάβητος γεωργός που  πήρε στα χέρια του το όπλο στην Κατοχή και εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν το έκανε επειδή ήταν γνώστης της ιστορίας: ούτε ο σημερινός πολίτης χρειάζεται να γνωρίζει την ιστορία (ποια ιστορία άραγε;) για να έχει άποψη για το μέλλον των παιδιών του και της χώρας – στη δημοκρατία αυτά κρίνονται στη βάση μιας δημοκρατικά συγκροτημένης δημοσιότητας (ο Έλληνας συνταγματολόγος θα μπορούσε να διευρύνει τον επιστημονικό του ορίζοντα σε αυτό το ζήτημα αν παρακολουθούσε την  προοδευτική συμβολή της αμερικανικής αριστερής διανόησης, π.χ. Richard Rorty,  σε αυτή την προβληματική).

Όσο εντείνεται η κρίση και όσο θα αποκαλύπτονται τα αδιέξοδα της καθεστωτικής πολιτικής τάξης, θα  πληθαίνουν οι επικλήσεις στον  πατριωτισμό των Ελλήνων: πληθωριστικές θα είναι και οι αναφορές στην ανάγκη «συναίνεσης» και «ενότητας» - δεν είναι τυχαίο ότι στο δημόσιο λόγο επανεμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα, σε ατόφια ή παραλλαγμένη μορφή, διάφορα στερεότυπα (π.χ. η αναφορά στο «διχασμό» ως διαχρονική κακοδαιμονία του ελληνισμού).

Είναι σύνηθες: σε περιόδους κρίσεως και κυρίως σε περιόδους κρίσεως νοήματος να επικαλούνται, γενικώς και αορίστως, την ιστορία οι απατεώνες -  όταν θέλουν να παραστήσουν τους πατριώτες.

Η επίκληση της εθνικής συναίνεσης δεν είναι άσχετη με την εσωτερική πολιτική και κοινωνική κατάσταση, που παίρνει χαρακτηριστικά εθνικής δοκιμασίας: ο σημερινός εξανδραποδισμός μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού δεν αποτελεί απόρροια μιας πρακτικής «πατριωτικού καθήκοντος» της κυβέρνησης και ιδιαιτέρως του κόμματος-φάντασμα που ηγείται ο Ευάγγελος Βενιζέλος -  αποτελεί εγκατάλειψη του  δημοκρατικού κοινωνικού προτάγματος και απόρριψη των σοσιαλιστικών ιδανικών που το συνοδεύουν.

Δεν υπάρχει πατριωτισμός όταν μια χώρα είναι κατακτημένη (για να παραφράσουμε τον Αλέξις ντε Τοκβίλ) – η σημερινή κυβέρνηση τείνει και έχει πετύχει σε πολύ μεγάλο βαθμό να μετατρέψει την παγίδα του χρέους σε καθεστώς εσωτερικής κατοχής για τα λαϊκά στρώματα (με όλα τα συνεπακόλουθα, όπως η ελεγχόμενη πληροφόρηση, η κατευθυνόμενη δημοσιότητα κλπ): δεν ανθοφορεί ο πατριωτισμός σε λαούς ανδράποδα - δεν ευδοκιμεί ο συνταγματικός πατριωτισμός, όταν χειραγωγείται η δημοσιότητα.

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά, θέτει και τους όρους, υπό τους οποίους θα πρέπει να γίνεται η συζήτηση για την «εξωτερική πολιτική» της χώρας: «…να γίνεται με επιστημονική και επαγγελματική επάρκεια και εθνική και πολιτική υπευθυνότητα…» - στην ιδεολογική ιδιόλεκτο των παραγόντων του διεφθαρμένου καθεστώτος υπάρχει μια λέξη που περιγράφει αυτή τη διαδικασία αποκλεισμού των παράταιρων φωνών στη συγκρότηση της δημοσιότητας: «σοβαρότητα».

Οι «σοβαροί» πολιτικοί και η «σοβαρή» πολιτική τους: ο επιθετικός προσδιορισμός «σοβαρός-η-ο» συνοδεύει διαρκώς τη δημόσια ρητορεία των ιθυνόντων του διεφθαρμένου καθεστώτος και των οργανικών διανοουμένων του -  πρόκειται για ένα είδος υπόρρητης παράκαμψης και εξωραϊσμού της σκληρής βίας που ασκείται ενάντια στα ανήμπορα τμήματα της κοινωνίας. Η επίκληση της «σοβαρότητας» καταδεικνύει την εκ των προτέρων προσπάθεια «ανοσοποίησης» και νομιμοποίησης μιας  αβέβαιης και ατελέσφορης πολιτικής επιλογής: κατά «σύμπτωση» τις περισσότερες φορές και κοινωνικά άδικης – ένα σκαλοπάτι παρακάτω και αυτές οι επιλογές αποκτούν ξεκάθαρα εθνικώς επιζήμια χαρακτηριστικά. Σε παρόμοιες συνθήκες η λέξη «συναίνεση»  είναι ένας επικίνδυνος ευφημισμός.

Για αυτό: σε μια χώρα του γεωγραφικού, οικονομικού και δημογραφικού «μεγέθους» της Ελλάδας, ο εξανδραποδισμός του λαού της, προεικονίζει συνθήκες εθνικής αυτοκτονίας: θα αφήσουμε, για πολύ ακόμη, τους διάφορους ντόπιους δήμιους να κυκλοφορούν προκλητικώς με τη θηλιά στο χέρι, επικαλούμενοι ως άλλοθι τη «σοβαρότητα» και την «υπευθυνότητα» στη διαχείριση των κοινών;

Στα χείλη τους οι λέξεις έχουν χάσει προ πολλού το νόημά τους, εφόσον αποτελούν εργαλεία χειραγώγησης: όταν ένας εκπρόσωπος του διεφθαρμένου καθεστώτος ομιλεί για «συναινέσεις», θέτει, συνειδητώς ή ασυνειδήτως, ένα αίτημα-πρόθεση προς το κοινωνικό σύνολο: «αφήστε μας να ρημάξουμε το σύμπαν με την ησυχία μας, γιατί  συμφέρει»! – ποτέ, όμως, δε θα διευκρινιστεί σε ποιον συμφέρει μια τέτοια καταστροφή…

*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου της «Σοσιαλιστικής Προοπτικής»