Ο Βασιλιάς Ευρώ Είναι Γυμνός (The Euro Has No Clothes)

ROGER COHEN
Είναι το ευρώ για τον 21ο αιώνα ό,τι ήταν η Κοινωνία των Εθνών για τις αρχές του 20ου: μία εκλεπτυσμένη ιδέα που έμεινε πολιτικά ορφανή και καταδικάστηκε σε παρακμή;
Καθώς η Ιρλανδία ακολουθεί την Ελλάδα σε αυτό το μεγάλο ντόμινο της διάσωσης, με την Πορτογαλία και την Ισπανία να κινδυνεύουν, το ευρώ δεν μπορεί να θεωρεί δεδομένη την επιβίωσή του μόνο και μόνο επειδή η κατάρρευσή του θα ήταν κάτι αδιανόητο.
Τόσο η Κοινωνία των Εθνών όσο και το ευρώ, επινοήθηκαν για κόσμους που εξαφανίστηκαν. Η Κοινωνία των Εθνών αναδύθηκε το 1919 από τις στάχτες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με σκοπό να αποφευχθεί ένας δεύτερος πόλεμος. Αλλά ο ιδεαλισμός του εγχειρήματος ήταν ενα από τα πρώτα θύματα του βίαιου εθνικισμού του Χίτλερ. Η αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων στην Ευρώπη δεν μπορούσε να εξισορροπηθεί από μία συμφωνία.

Η «Έκθεση για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση» του Ζακ Ντελόρ, που άνοιγε τον δρόμο για ένα κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, παρουσιάστηκε στις αρχές του 1989 καθώς ο κόσμος άλλαζε ριζικά. Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών το Τείχος του Βερολίνου έπεσε, η Γερμανία επανενώθηκε, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και τα «φυλακισμένα» ευρωπαϊκά έθνη της Γιάλτας απελευθερώθηκαν. Η έκθεση υπογράμμιζε ότι χρειαζόταν «μία μετάβαση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων» από τα κράτη - μέλη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (σήμερα Ένωση) στους τομείς «της νομισματικής πολιτικής και μακροοικονομικής διαχείρισης». Με άλλα λόγια, ένα νόμισμα χρειάζεται μία πολιτική εξουσία πίσω του: αυτό ειναι ιστορικά αδιαφιλονίκητο. Το ευρώ επινοήθηκε προκειμένου να ολοκληρωσει την ευρωπαική πολιτική ενοποίηση.
Αλλά με τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικράτησε της εμβάθυνσης. Η κοινότητα των 12 μελών έγινε κοινότητα 27. Η Ευρώπη δεν χρειαζόταν άλλο για να διασώσει τη Γερμανία από τη βαριά κληρονομιά του Χίτλερ. Τα πρώην κομμουνιστικά κράτη, άλλοτε πιόνια της Μόσχας, δεν ήθελαν να είναι πιόνια των Βρυξελλών. Ένα υπερεθνικό νόμισμα γεννιόταν καθώς ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός πέθαινε.
Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει δίκαιο σε αυτό: η ευρωζώνη των 26 κρατών - μελών δεν γίνεται να συνεχίσει να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Μετά το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που δεν έφερε και πολύ σταθερότητα και τώρα την Ιρλανδία, πού θα γίνει η επόμενη διάσωση;
Η Μέρκελ θέλει μία «ευρωζώνη 2.0» να δημιουργηθεί το 2013 - και οι υπουργοί οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκαθάρισαν ότι οι ιδιώτες δανειστές δεν ΘΑ αποφύγουν να πληρώσουν μετά από αυτή την χρονιά. Κανείς δεν το εκστομίζει, αλλά η Μέρκελ θέλει ένα είδος δημοσιονομικής ένωσης που θα εξασφαλίζει ότι τα κράτη στο εξής θα υπακούουν σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες ή θα τιμωρούνται μαζί με τους κατόχους ομολόγων.
Όμως δεν μπορώ να ανακαλέσω ούτε μία δήλωση της Μέρκελ για την ιδέα της Ευρώπης, για το γιατί οι θυσίες για το ευρώ είναι σύμφωνες με το ηθικό χρέος της Γερμανίας προς την Ευρώπη και το κοινό μέλλον της. Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν κατασκευάστηκε κάτι όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης: περίπου μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι να ενώνονται όχι μέσω της κατάκτησης αλλά της ιδέας για μία «ακόμη πιο στενή ένωση».
Ναι, η Κοινωνία των Εθνών κατέρρευσε, αλλά αυτό οδήγησε στα Ηνωμένα Έθνη. Το ευρώ επίσης μπορεί να καταρρεύσει αλλά η ιδέα παραμένει πολύ καλή για να μην επιστρέψει δριμύτερη. Μεταξύ της Κοινωνίας των Εθνών και του ΟΗΕ υπήρξε καταστροφή. Μεταξύ του σήμερα και του ευρώ 2.0 τα πράγματα δεν θα είναι ευχάριστα.

Το Βήμα/The New York Times