Ψείρες και κόνιδα. Τι είναι, πώς προλαμβάνονται και πώς αντιμετωπίζονται;

Επιμέλεια Κλεοπάτρα Ζουμπουρλή, μορ.βιολόγος,medlabnews.gr

Οι ψείρες του κεφαλιού είναι άπτερα έντομα που προκαλούν ένα νόσημα με φαγούρα στο τριχωτό της κεφαλής. Τρέφονται με ανθρώπινο αίμα και συνήθως ζουν και γεννούν τα αβγά τους στα μαλλιά στο πίσω μέρος του κεφαλιού και λαιμού και πίσω από τα αυτιά.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του εντόμου, που είναι περίπου 40 ημέρες, το θηλυκό γεννά 300 περίπου αυγά με συχνότητα 7-10 ημερησίως. Τα αυγά προσκολλώνται στις τρίχες με ένα συγκολλητικό υλικό από χιτίνη που εκκρίνεται από επιπρόσθετους βοηθητικούς αδένες του θηλυκού. Η κατάλληλη θερμοκρασία για την εκκόλαψη δεν είναι μικρότερη από 31°C, γι αυτό και τα αυγά προσκολλώνται στις τρίχες κοντά στο δέρμα (γι αυτό και το κούρεμα με την «ψιλή», απομακρύνει τις ψείρες και τις κόνιδες, όχι όμως και τα αυγά). Τα αυγά είναι ωοειδή και καλύπτονται από ένα τοίχωμα. Όταν εκκολαφτεί ή νύμφη και βγει από το αυγό, το άδειο κέλυφος που λέγεται κόνιδα είναι άσπρη στο χρώμα, και φαίνεται πιο εύκολα από τα αυγά που έχουν το χρώμα του δέρματος και βρίσκονται σε επαφή με το δέρμα. Οι κόνιδες αναγνωρίζονται εύκολα και εμφανίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα στην βρεγματική και στην ινιακή χώρα του τριχωτού. Πολλές φορές όμως μπορούμε να τις μπερδέψουμε με πιτυρίδα ή κατάλοιπα διαφόρων λακ κλπ.

Τα περισσότερα άτομα παθαίνουν αλλεργία από τις ψείρες και τα αβγά τους και αυτό προκαλεί φαγούρα. Το ξύσιμο προκαλεί ερεθισμό του δέρματος (κόκκινο, μοβ ή καστανό ερεθισμό) με εκκρίσεις και λεπίδωση.

∆εν παθαίνουν αλλεργία από τις ψείρες όλα τα άτομα και αυτά τα άτομα μπορεί να έχουν ψείρες του κεφαλιού αλλά δεν έχουν φαγούρα ή άλλο σύμπτωμα για να γνωρίζουν για την παρουσία τους. 


Οι ψείρες του κεφαλιού είναι συνηθέστερες σε παιδιά που πηγαίνουν σχολείο, νηπιαγωγείο ή παιδικό σταθμό. Είναι σπάνιες στα μωρά. Τουλάχιστον 1 στα 5 παιδιά θα έχει ψείρες κάποια στιγμή στη ζωή του. Η διάγνωση γίνεται είτε βρίσκοντας ψείρες ή τα αβγά τους κολλημένα στα μαλλιά κοντά στο δέρμα του κεφαλιού. Αντίθετα από τη πιτυρίδα, δεν μπορείτε να βγάλετε τα αβγά χτενίζοντάς τα με μια κανονική χτένα. 


Οι ψείρες ζουν στο τριχωτό της κεφαλής και γεννούν τα αβγά στα μαλλιά. Οι ψείρες έχουν μέγεθος περίπου σαν το κεφάλι της βελόνας και τα περισσότερα άτομα έχουν μόνο 8-10 ψείρες στο τριχωτό της κεφαλής οπότε μπορεί να είναι δύσκολο να τις δείτε. Απεναντίας, μπορεί να υπάρχουν εκατοντάδες αβγά κολλημένα στις τρίχες που ίσως είναι ευκολότερο να τα δείτε. Με την επαφή κεφάλι με κεφάλι ή τη χρήση ίδιων καπέλων, κορδελών για το κεφάλι ή χτένες μεταδίδονται οι ψείρες από ένα άτομο στο άλλο. Οι ψείρες δεν μπορούν να ζήσουν μακριά απ' το ανθρώπινο σώμα για πάνω από λίγα λεπτά της ώρας.

Οι άνθρωποι πιάνουν ψείρες από την άμεση επαφή των μαλλιών με ένα άλλο άτομο που έχει ψείρες κεφαλιού. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν τα άτομα παίζουν, αγκαλιάζονται ή εργάζονται πολύ κοντά.

Οι ψείρες κεφαλιού δεν έχουν φτερά ή πόδια αναπήδησης γι’αυτό δεν μπορούν να πετάξουν ή να πηδήσουν από κεφάλι σε κεφάλι. Μπορούν μόνο να σέρνονται.

Πρέπει  να γνωρίζετε

• Οι ψείρες του κεφαλιού είναι συνηθέστερες σε παιδιά του σχολείου. Είναι ασυνήθιστες σε μωρά.
• Οι ψείρες δεν φαίνονται εύκολα, αλλά μπορείτε να δείτε τα αβγά κολλημένα στα μαλλιά.
• Λοσιόν ή σαμπουάν για ψείρες του κεφαλιού θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες και να επαναλαμβάνονται μία εβδομάδα αργότερα.
• Μπορείτε να βάλετε στα μαλλιά μαλακτικό μαλλιών για να σας διευκολύνει να απομακρύνετε τα αβγά και τις ψείρες με χτένα για τις ψείρες.
• Θα πρέπει να χρησιμοποιείτε το μαλακτικό μαλλιών και τη χτένα για τις ψείρες μέχρι να μην υπάρχουν αβγά πάνω στα μαλλιά.
• Όλα τα επηρεασμένα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να κάνουν τη θεραπεία για να προληφθεί περαιτέρω λοίμωξη μέσα στην οικογένεια.
• ∆εν θα πρέπει να μοιράζονται χτένες, βούρτσες, καπέλα και κορδέλες κεφαλής.

Πώς μπορούν να προληφθούν;

Ο καλύτερος τρόπος να αποφύγετε τις ψείρες είναι να ακολουθείτε μία ρουτίνα προληπτικά ώστε ακόμη και να έρθουν σε επαφή τα παιδιά σας με άλλα παιδάκια που έχουν ψείρες, να μην κολλήσουν.

• Αν το παιδί σας έχει μακριά μαλλιά, φροντίστε να είναι πάντοτε δεμένα όταν πηγαίνει στο σχολείο. Έτσι δεν θα έρθουν σε επαφή με τα μαλλιά άλλων παιδιών που μπορεί να έχουν πάνω κόνιδες ψείρας.
• Ρίξτε μία σταγόνα αιθέριο έλαιο λεβάντας στη χτένα του παιδιού. Το λαδάκι μένει στα μαλλιά και απωθεί τις ψείρες. (Παρόμοια δράση έχουν τα αιθέρια έλαια ευκαλύπτου, τσαγιόδεντρου, και δεντρολίβανου)
• Συχνό χτένισμα με ψιλή χτένα ώστε αν έχει ήδη το κεφάλι του παιδιού κόνιδες, να απομακρυνθούν. Επιπλέον, μία φορά την εβδομάδα, τσεκάρετε το παιδί σας για κόνιδες στο κεφάλι, στο λαιμό, πίσω από τα αυτιά.
• Μην αφήνετε το παιδί να χρησιμοποιεί βούρτσες, χτένες και καπέλα που ανήκουν σε άλλους.

Πώς αντιμετωπίζονται;

Τα προϊόντα για τις ψείρες του κεφαλιού θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο αν μπορείτε να δείτε ψείρες ή αβγά στα μαλλιά του παιδιού. Για να ελέγξετε αν υπάρχουν ψείρες του κεφαλιού μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα κανονικό μαλακτικό (conditioner) μαλλιών και μια χτένα για ψείρες, μια μέθοδος που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ως θεραπεία.

Για να κάνετε αυτή τη μέθοδο, χτενίστε τα στεγνά μαλλιά με μαλακτικό από τη βάση των μαλλιών προς τις άκρες με χτένα για ψείρες. Χτενίστε τα μαλλιά τμηματικά σκουπίζοντας το μαλακτικό από τη χτένα με ένα χαρτομάνδηλο για να απομακρύνετε τα αβγά και τις ψείρες. Κάθε τμήμα του κεφαλιού θα πρέπει να το χτενίζετε τουλάχιστον 5 φορές. Ξεπλύνετε ολόκληρο το κεφάλι με ζεστό νερό όταν δεν υπάρχουν πλέον άλλα αβγά ή ψείρες πάνω στη χτένα. Το πρόβλημα μπορεί να ξαναπαρουσιαστεί αν έχουν παραμείνει μερικά ζωντανά αβγά πάνω στα μαλλιά. Θα πρέπει να ελέγχετε το παιδί κάθε εβδομάδα με την ίδια μέθοδο.

Απολυμαίνετε με καυτό νερό ό,τι έρχεται σε επαφή με τα μαλλιά του παιδιού (σεντόνια, ρούχα, βούρτσες κλπ.). H θερμοκρασία αυτή σκοτώνει τις ψείρες και τα αυγά τους σε 3 έως 5 λεπτά.

Υπάρχουν διάφορες λοσιόν ή σαμπουάν για τις ψείρες του κεφαλιού που πωλούνται στα φαρμακεία. ∆εν είναι όλα κατάλληλα για μικρά παιδιά ή έγκυες γυναίκες γι' αυτό διευκρινίστε το προσεκτικά με τον φαρμακοποιό. Αυτά τα παρασκευάσματα μπορεί να είναι αποτελεσματικά όταν χορηγούνται σύμφωνα με τις οδηγίες. Η θεραπεία συνήθως χρειάζεται δύο επαλείψεις με το παρασκεύασμα σε διάστημα επτά ημερών για να απομακρύνετε όλες τις ψείρες και τα αβγά από τα μαλλιά.

Το κεφάλι μπορεί να έχει φαγούρα για μια εβδομάδα μετά την απομάκρυνση των ψειρών. Το ξύσιμο μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος με δερματικές εκκρίσεις, πρησμένοι αδένες και ελαφρό πυρετό. Αν συμβεί αυτό πηγαίνετε στον παιδίατρο σας.

Είναι όμως σημαντικό να συνεχίζετε να ελέγχετε το παιδί κάθε εβδομάδα χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του 'Μαλακτικού και Χτένας' για 2-3 εβδομάδες μετά τη χρήση εντομοκτόνου για να βεβαιωθείτε ότι η θεραπεία ήταν αποτελεσματική.

Προσοχή: Μη κάνετε θεραπεία σε παιδιά < 2 ετών. Απομακρύνετε ψείρες και αυγά με το χέρι.

Τυχόν ζώα στο σπίτι δεν χρειάζεται να κάνουν θεραπεία.

Όταν εκδηλωθεί σε σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικούς σταθμούς κ.α. καλό είναι να ειδοποιούνται οι γονείς, ώστε ο έλεγχος και η αγωγή να γίνεται συγχρόνως για να περιορίζεται ο κίνδυνος της αναμόλυνσης.