Αγανακτισμένοι, «Ανησυχούντες» και Κοινωνία Πολιτών

Γράφει ο Πάρις Τσάρτας

Σε ένα τελευταίο άρθρο με τίτλο «Τα «γιατί» της γενικευμένης κοινωνικής ανομίας‎‏», στη φιλόξενη ιστοσελίδα της Αιχμής (www.aixmi.gr), αναφέρθηκα στα ζητήματα της κοινωνικής ανομίας και επεσήμανα ότι δυο παράγοντες, κυρίως, έχουν σημασία σ’ αυτό το ζήτημα, η ενεργοποίηση της εκπαίδευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Αναφέρομαι σε αυτή την επισήμανση, διότι το τελευταίο μήνα εμφανίζεται πληθώρα αρθρογράφων με κοινό χαρακτηριστικό την «ανησυχία», σε μια προσπάθεια ανάλυσης του φαινομένου των

αγανακτισμένων πολιτών. Βασικά χαρακτηριστικά αυτών των αναλύσεων είναι, αφενός η προσπάθεια απόδοσης (στους αγανακτισμένους) συγκεκριμένων πολιτικών επιδιώξεων και θέσεων, οι οποίες -σύμφωνα με τους ανησυχούντες αρθρογράφους- δεν συνδέονται με την αναγκαία «πολιτική ορθότητα», αλλά αφετέρου και την προσπάθεια να επισημανθούν «κίνδυνοι» και, τελικά, να υπάρξει μια πατερναλιστική προσέγγιση σε ένα, επίσης, αναμφίβολα πολιτικό γεγονός ιδιαίτερης σημασίας.

Οι αναλύσεις των ανησυχούντων αναδεικνύουν το φόβο ότι οι αγανακτισμένοι λειτουργούν πολιτικά ανορθόδοξα και, τελικά, μη ελεγχόμενα(;) με βάση τη συντηρητική παράδοση της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, υπό το πρίσμα μιας παραδοσιακής προσέγγισης της πολιτικής συμπεριφοράς. Σε όλα τα παραπάνω, με ελάχιστες εξαιρέσεις (κκ. Τσίμας, Σεφεριάδης, Γεωργιάδου, Καφετζής, Μπουκάλας), λείπει στις αναλύσεις το βασικό χαρακτηριστικό στο φαινόμενο των αγανακτισμένων -το οποίο δεν είναι άλλο από τη σύνδεσή του με την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.

Αυτό, δυστυχώς, δεν εκπλήσσει, διότι οι θεσμοί της συμμετοχικής Δημοκρατίας είναι ελάχιστα αναπτυγμένοι σε μια χώρα με πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί και με ένα πολιτικό σύστημα, τουλάχιστον ανεπαρκές, στη διαχείρισή τους.

Όμως, αντίθετα, φαίνεται ότι πολλοί προβληματίζονται, διότι ως τώρα θεωρούσαν ότι η λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών θα έπρεπε να περιορίζεται σε ζητήματα, κυρίως τοπικού ή ειδικού χαρακτήρα.

Η αμφισβήτηση της πολιτικής σημασίας του φαινομένου των αγανακτισμένων είναι τουλάχιστον παράδοξη, εκτός εάν πολιτική πλέον για κάποιους, είναι ό,τι εντάσσεται στη θεσμικά εκπροσωπούμενη πολιτική – δηλαδή, τα επίσημα εντός και εκτός Βουλής, κόμματα. Αυτό που συμβαίνει με τους αγανακτισμένους θα έπρεπε να προβληματίζει, κυρίως, γιατί είναι η αργοπορημένη αντίδραση της κοινωνίας των πολιτών.
Το φαινόμενο των αγανακτισμένων έχει βαθύτατα πολιτικό χαρακτήρα και, προφανώς, διαπερνά οριζόντια διαφορετικές πολιτικές εκπροσωπήσεις, κοινωνικές ομάδες και ομάδες συμφερόντων, όπως δείχνουν και πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Το ενδιαφέρον, άλλωστε, είναι η προφανής επιτυχία τους να λειτουργήσουν τόσο ως «ομάδα πίεσης» όσο και ως φωνή οργής της ελληνικής κοινωνίας. Το στοίχημα θα είναι να μπορέσουν να διαμορφώσουν και συγκεκριμένες προτάσεις ή θέσεις.

Αυτό που δεν καταλαβαίνουν, άρα, οι ανησυχούντες είναι ότι η οργή και η αγανάκτηση έχουν πολιτικό χαρακτήρα όταν καταλήγουν να συμβάλουν άμεσα ή έμμεσα σε πολιτικά γεγονότα μεγάλης σημασίας. Το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά, οι επιδιώξεις, τα συμφέροντα, οι προτάσεις, ο βαθμός πολιτικοποίησης, οι συμπεριφορές, οι προσδοκίες των διαφορετικών ομάδων που συναπαρτίζουν τους αγανακτισμένους διαφέρουν σε υψηλό ποσοστό, δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποτιμάται το αποτέλεσμα της συμμετοχής τους και τη συμβολή που αυτό έχει στην πολιτική ζωή -και όχι μόνο της χώρας- τις τελευταίες βδομάδες.
Αυτό δε που, τελικά, κάνει ανησυχητική την ανησυχία των ανησυχούντων, είναι πως απαξιώνουν την ουσιαστική πολιτική διάσταση που έχει η κινητοποίηση μεγάλου αριθμού πολιτών, σε αντίθεση με την «παράδοση» της αδιαφορίας, η οποία και έχει συμβάλει ουσιαστικά στην σημερινή κατάσταση.

Πιθανόν, οι ανησυχούντες να προτιμούσαν αυτές οι κινητοποιήσεις να παραμείνουν στον πολιτικά «ουδέτερο» χώρο της προάσπισης του περιβάλλοντος, της διεκδίκησης χώρων αναψυχής, του πολιτισμού, κλπ και όχι να επεκτείνονται σε ζητήματα πρώτης γραμμής της πολιτικής ζωής της χώρας, όπως ακριβώς συνέβη με τους αγανακτισμένους, οι οποίοι συμβάλουν ουσιαστικά στο συλλογικό αναστοχασμό της κοινωνίας, αλλά και στην αναζήτηση διεξόδων για όσα συμβαίνουν.

*O  Πάρις Τσάρτας είναι Πρύτανης του  Πανεπιστημίου Αιγαίου