Ν. Λυγερός: Η συμβολή της Εγκυκλοπαίδειας στον αγώνα του Ρήγα

Αν εξετάσουμε την ιστορική εποχή του, είναι δύσκολο να δούμε με σαφήνεια τους στόχους του Ρήγα. Το πρώτο πρόβλημα προέρχεται από την ίδια την Ελλάδα εφόσον δεν υπάρχει ουσιαστικά. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η ίδια η νοοτροπία του Ρήγα σε σχέση με τα ελληνικά δεδομένα. Και ο συνδυασμός των δύο δημιουργεί μια ερμηνευτική αβεβαιότητα. Ο Ρήγας διδάχθηκε από ιερέα του Βελεστίνου και μετά στη Ζαγορά. Έγινε δάσκαλος στο Πήλιο. Όμως αυτά τα στοιχεία δεν τον χαρακτηρίζουν. Πρέπει να εντάξουμε στο πλαίσιο της έρευνάς μας το ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα στη Μολδαβία για να κατανοήσουμε πώς έμαθε γαλλικά και γερμανικά. Πρέπει να αναλύσουμε τις σχέσεις του στη Βιέννη και στην Τεργέστη για να καταλάβουμε το πεδίο σκέψης του. Όμως, το γαλλικό πνεύμα παίζει έναν ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του συνείδησης. Όταν στον Θούριο γράφει: « Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί, Αράπηδες και Άσπροι», κάνει νοητική χρήση της Χάρτας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Όταν γράφει το φυλλάδιο της Νέας Πολιτικής Διοικήσεως με θέμα τα Δίκαια του Ανθρώπου επηρεάζεται από το γαλλικό σύνταγμα. Γράφει με τον δικό του τρόπο, αλλά το πνεύμα είναι το ίδιο.

«Όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι, κατά φυσικόν λόγον είναι ίσοι. Όταν πταίση τινάς, οποιασδήποτε καταστάσεως, ο Νόμος είναι ο αυτός διά το πταίσμα και αμετάβλητος ? ήγουν δεν παιδεύεται ο πλούσιος ολιγώτερον και ο πτωχός περισσότερον διά το αυτό σφάλμα αλλ' ίσα-ίσα.»

Επιπλέον μετέφρασε πολλά αποσπάσματα του βιβλίου του Montesquieu L ' esprit des lois (Το Πνεύμα των νόμων). Και το βιβλίο του Φυσικής Απάνθισμα βασίζεται στην Encyclop e die του Diderot και d ' Alembert Δίχως να ξεχάσουμε ότι τυπώνει ακόμα και τη Βοσκοπούλα των Άλπεων του Marmontel . Όλο το πεδίο του γαλλικού πνεύματος τον εμπνέει. Σιγά-σιγά ο ρόλος γίνεται η διάδοση του προπαγανδιστικού υλικού ικανού να ξεσηκώσει το γένος των Ελλήνων. Θέλει να αναβαθμίσει το επίπεδο του λαού μας και χρησιμοποιεί την ίδια τεχνική με τους Διαφωτιστές. Αλλάζει τον λόγο τους για να τον εφαρμόσει στην ελληνική πραγματικότητα. Θέλει να απελευθερώσει τους Έλληνες απο τους φόβους τους και τις φοβίες τους. Αναδεικνύει ονόματα σπουδαίων Ελλήνων του παρελθόντος για να έχουν παραδείγματα οι Έλληνες του μέλλοντος. Λειτουργεί ως καταλυτικό στοιχείο για να προκαλέσει την αντίδραση του καταπατημένου λαού μας. Δεν χρησιμοποιεί όμως τη ρητορική. Η προπαγάνδα του έχει ως υπόβαθρο το γαλλικό πνεύμα. Η επαναστάση η πραγματική μπορεί να γίνει μόνο μέσω της ουσίας διότι είναι η μόνη που μπορεί ν' αντισταθεί αποτελεσματικά στην εξουσία των ισχυρών. Συνεπώς η Εγκυκλοπαίδεια είναι η βάση του. Από εκεί αντλεί διάφορες πληροφορίες και γνώσεις για να τις μοιράσει με τον τρόπο του στον ελληνικό λαό. Ακόμα και η περίφημη Χάρτα του εμπεριέχει στοιχεία της Εγκυκλοπαίδειας. Η Εγκυκλοπαίδεια λειτουργεί ως νοητικός πυρήνας του αγώνα του Ρήγα διότι είναι εκ φύσης επαναστατικός.