Ολοκληρώθηκε με λαμπρότητα η τελετή αναγόρευσης σε επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιατρικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης του Ομότιμου Καθηγητή Χειρουργικήςτου Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Βασιλείου Χ. Γολεμάτη,την Παρασκευή 03 Ιουνίου και ώρα 20:30,στο Κεντρικό Αμφιθέατρο του ΠανεπιστημιακούΓενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης.
Στην τελετή παρευρέθησαν εκτός από τον Κοσμήτορα της Σχολής Επιστημών Υγείας καθηγητή Νεφρολογίας κ. ΠλουμήΠασαδάκη, τον Πρόεδρο του Τμήματος Ιατρικής καθηγητή Χειρουργικής κ. Αλέξανδρο Πολυχρονίδη, οΣεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως-
Ο Έπαινος του τιμώμενου Καθηγητή κ. Βασιλείου Γολεμάτη αναγνώστηκε από τον εισηγητή του Τμήματος Ιατρικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Σιμόπουλο,ο οποίος τόνισε ιδιαίτερα το επιστημονικό και κυρίως το ανθρωπιστικό του έργο. Τον χαρακτήρισε Φωτισμένο Πανεπιστημιακό Δάσκαλο, που με την καταλυτική του απλότητα, αμεσότητα και ζωντάνια, γοήτευε τους συνομιλητές του, όπως τους φοιτητές και τους ασθενείς, πάνω από τους οποίους έσκυβε πάντα με ενδιαφέρον, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση, τις πολιτικές πεποιθήσεις ή τη φυλετική τους προέλευση.
Η Επίδοση διασήμων και η αναγόρευση έγινε από τον Πρόεδροτου Τμήματος Ιατρικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Καθηγητή Χειρουργικής κ. Αλέξανδρο Πολυχρονίδη.
Στη συνέχεια ακολούθησε η ομιλία του Καθηγητή κ. Βασίλη Γολεμάτη με θέμα:
«ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΒΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ»
(Ακολουθεί η ομιλία του καθηγητή Β. Χ. ΓΟΛΕΜΑΤΗ)
Σας ευχαριστώ για τα κολακευτικά κι ευγενικά λόγια σας. Είμαι βαθύτατα συγκινημένος που η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θράκης μου απονέμει αυτή την ανωτάτη τιμητική διάκριση. Νιώθω μεγάλη χαρά που βρίσκομαι μεταξύ φίλων και αγαπητών συναδέλφων, έχοντας μαζί μου και τη γυναίκα μου, Νίκη, γιατρό και συνοδοιπόρο στη ζωή και την Ιατρική.
Θα έλεγα ξαναβρίσκομαι, γιατί είχα επισκεφθεί δύο φορές το Πανεπιστήμιό σας για την εκλογή των πρώτων καθηγητών χειρουργικής ως εκλέκτορας.
Ο ένας είναι παρών ο κ. Σιμόπουλος, ο άλλος, ο αείμνηστος Κώστας Μανωλάς είναι ο μεγάλος απών.
Νιώθω ιδιαίτερη συγκίνηση βρισκόμενος στο ακρότερο βορειοανατολικό προπύργιο του Ελληνισμού, τη Θράκη, με τους βιότοπους και τις εύφορες πεδιάδες της. Έχοντας απέναντί μας το εμβληματικό νησί της Σαμοθράκης με το άγαλμα της Νίκης που στολίζει το μουσείο του Λούβρου. Επίσης, με συγκινεί το όνομα του Πανεπιστημίου σας, Δημοκρίτειο, από τον κορυφαίο πανεπιστήμονα αβδηρίτη Δημόκριτο, που η ατομική θεωρία του κυριαρχεί ακόμη και σήμερα. Ο πολυγραφότατος και μακροβιότατος αυτός επιστήμων ήταν και γιατρός και είχε συνομιλήσει με τον Ιπποκράτη. Είχε αποκλείσει κι εξορκίσει την πολιτική από τη ζωή του.
Οι νέες ιατρικές σχολές, όπως η δική σας, αναβάθμισαν την ιατρική εκπαίδευση (προ και μεταπτυχιακή) και βελτίωσαν το επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης της χώρας και στις περιφέρειες, παρά τις πολλές αντιξοότητες που αντιμετώπισαν. Παράλληλα προώθησαν την ιατρική έρευνα, με νέες ιδέες, νέο τρόπο σκέψης, νέο αίμα που το είχε ανάγκη η χώρα μας. Έγινε μία ουσιαστική ανανέωση, μία πνευματική αναγέννηση των Πανεπιστημίων της χώρας, με καινούργια Νοσοκομεία.
Στην ακαδημαϊκή μου σταδιοδρομία είχα την τύχη να ζήσω από κοντά όλες τις σημαντικές αλλαγές της χειρουργικής στο 2ο ήμισυ του 20ού αιώνα, εργαζόμενος διαδοχικά σε τρία μεγάλα Νοσοκομεία, το Αρεταίειο, το Λαϊκό και το Ιπποκράτειο, ως βοηθός επιμελητής, Υφηγητής και Καθηγητής. Θυμάμαι με συγκίνηση και αγάπη τα τρία αυτά Νοσοκομεία, όπου απέκτησα πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες, που με βοήθησαν να βρω το δρόμο για την «Ιθάκη», χωρίς να συναντήσω τους Λαιστρυγόνες.
Ευτύχησα στη διαδρομή μου να γνωρίσω σημαντικούς ανθρώπους χειρουργούς της εποχής μου, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες χώρες στην Ευρώπη, την Αμερική, Αυστραλία, Νότιο Αφρική και Ιαπωνία και διαμέσου αυτών έδωσα πολλές ευκαιρίες σε Έλληνες γιατρούς και κυρίως φοιτητές να βρουν το δικό τους δρόμο, να προετοιμάσουν τη δική τους Ιθάκη.
Με αρκετούς από αυτούς είχαμε τις ίδιες αρχές και επιδιώξεις για την ιατρική εκπαίδευση-πρακτική άσκηση και μοιραστήκαμε τις ίδιες αγωνίες για την έρευνα στη χειρουργική και τα ηθικά διλήμματα της νέας τεχνολογίας της λαπαροσκόπησης.
Καρπός αυτών των επαφών ήταν να αναπτύξουμε επιστημονική συνεργασία με αμοιβαίες προγραμματικές επισκέψεις σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, καλλιεργώντας την πρακτική άσκηση σε προσομοιωτές για τη βελτίωση των δεξιοτήτων των νέων χειρουργών.
Την πρώτη θέση κατέχουν στην καρδιά μου οι τρεις εμπνευσμένοι δάσκαλοί μου, Χάρης Τουλ, Παναγιώτης Χρυσοσπάθης και Νόρμαν Τάννερ.
Με έμαθαν όχι μόνον την τέχνη της χειρουργικής, αλλά και τη σωστή άσκηση της Ιατρικής, το ενδιαφέρον και την αγάπη για τον άρρωστο, να εξετάζω τον άρρωστο, τον ανώνυμο άρρωστο σαν να ήταν μέλος της οικογένειάς μου ή στενός φίλος. Με έμαθαν ότι το μέτρο πρέπει να κυριαρχεί στη σκέψη και στις πράξεις μου και πάντα να δίνω ελπίδα στον ασθενή, να’ χω στο νου μου σε αυτό που ο Ευριπίδης περιγράφει στην «Ηλέκτρα»
“Όπου δεν υπάρχει ακτίνα ελπίδας η γη και η ζωή ξεραίνονται”
Μετά τη λήψη της ειδικότητας χειρουργικής και της διδακτορικής διατριβής αναχώρησα με υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου για μετεκπαίδευση στην Αγγλία, 1960. Κατά την παραμονή μου στην Μ. Βρετανία είχα την ευκαιρία, παράλληλα με τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα, να γνωρίσω πολλά ιστορικά και πνευματικά κέντρα, όπως τα κολέγια στο Κέιμπριτζ, Οξφόρδη και Stratford upon Avon, στην πατρίδα του William Shakespeare και τον τρόπο εκπαίδευσης με ειδικές επισκέψεις και ξεναγήσεις, αποκτώντας μία πολιτιστική γνωριμία του τρόπου ζωής της χώρας. Επίσης, ήταν σε άνθηση το εθνικό σύστημα υγείας, πρότυπο για την εποχή. Μία σημαντική κοινωνική αλλαγή αμέσως μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, με παγκόσμια απήχηση για την επιτυχία του.
Λένε οι αρχαίοι πρόγονοί μας: τοις τολμώσιν και η τύχη ξύμφορος ότι η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς. Ο Λουί Παστέρ το 1954 στη Λίλλη στη σχολή Επιστημών, είχε πει: «Η τύχη βοηθάει μόνο τα προετοιμασμένα μυαλά» . ήταν μία πραγματικά ευτυχής συγκυρία για μένα αυτή η επιστημονική μου θητεία, και την αναπολώ ως την πιο παραγωγική περίοδο της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας. Μου έδωσε πολλές ευκαιρίες και άλλαξε τους ορίζοντες της ζωής μου, δημιουργώντας μου έτσι ένα αίσθημα αυτοπεποίθησης. Επομένως, με βοήθησε και η τύχη. Η τύχη εστρατήγησε.
Το 1960 στην Αγγλία, το Εθνικό Σύστημα Υγείας ήταν πρότυπο. Με είχαν εντυπωσιάσει οι συνθήκες λειτουργίας του. Την ίδια χρονιά πεθαίνει και ο δημιουργός του Ανούριν Μπήβαν, από καρκίνο του στομάχου, 62 ετών. Τα σχόλια ήταν διθυραμβικά σε όλες τις εφημερίδες... Μία φράση από τις εφημερίδες έμεινε ανεξίτηλη στο μυαλό μου: Δεν μπορεί μία χώρα να θεωρείται πολιτισμένη αν δεν έχει ένα σύστημα υγείας όπου ο πολίτης να έχει δωρεάν πρόσβαση του είπε, απευθυνόμενος προς τον τότε αρχηγό της αντιπολίτευσης στη Βουλή το 1946. Ήταν και αυτή μία χρήσιμη εμπειρία.
Στη δεκαετία του ’60, στο Αρεταίειο ασχολήθηκα με τις νέες εγχειρήσεις,τη διατομή των πνευμονογαστρικών νεύρων (βαγοτομή) στελεχιαία εκλεκτική υπερεκλεκτική, αντικαθιστώντας την γαστρεκτομή για έλκος του δωδεκαδακτύλου και βέβαια με όλο το φάσμα της Γενικής Χειρουργικής. Το γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος ήταν η συχνότερη εγχείρηση. Είχαμε, για πρώτη φορά, χρησιμοποιήσει το συρραπτικό μηχάνημα του Nakayama για τις γαστρεκτομές, και τηgastrocamera για τη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου. Είχαμε ανταλλαγές βοηθών, την οποία είχε ξεκινήσει ο Π. Χρυσοσπάθης. Είχαμε βρει την καλύτερη χειρουργική μέθοδο αντιμετώπισης του έλκους με ελάχιστα ενοχλήματα, την υστερεκλεκτική. Θυμάμαι πάντα τη φράση του Harold Burge: «Η βαγοτομή είναι ο θεός που πιστεύω»Όλα αυτά ανήκουν στην ιστορία της Χειρουργικής.
Στη δεκαετία του ’70, με τον καθηγητή Π. Χρυσοσπάθη, είχαμε τις ηρωικές εγχειρήσεις του οισοφάγου, κυρίως από ουλώδεις στενώσεις, τον καρκίνο του πεπτικού, αλλά και τις ελκώδεις κολίτιδες, τις επίμονες όπου χρειαζόταν ολική κολεκτομή και τις άλλες δύσκολες εγχειρήσεις σπληνεκτομής για μεσογειακή αναιμία. Ήταν το μεγάλο πρόβλημα των αιματολόγων με τον αείμνηστο Φαίδωνα Φέσσα, ο οποίος πρώτος θέτει τις ενδείξεις της εγχείρησης διεθνώς.
Ο γενετικός έλεγχος (πρόληψη) περιόρισε στο ελάχιστο τη συχνότητα εμφάνισης. Ήταν μια πολύ συμπαθής ομάδα αρρώστων, παράλληλα με τους αιμορροφιλικούς, με τις συχνές αιμορραγίες. Το Λαϊκό Νοσοκομείο ήταν το μεγάλο σχολείο μου.
Στη δεκαετία του 80 γίνονται οι μεγάλες αλλαγές στη χειρουργική του γαστρο12δακτυλικού έλκους με νέους τρόπους συντηρητικής θεραπείας με την εισαγωγή νέων δραστικών φαρμάκων και την ανακάλυψη του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού το 1982, από τον Αυστραλό Barry Marshall. Το 80% των ελκών αντιμετωπίζονται από τους Γαστρεντερολόγους. Ο ρόλος του χειρουργού περιορίζεται στην αντιμετώπιση των επιπλοκών του έλκους (διάτρηση ή αιμορραγία).
Τη δεκαετία του ‘80 η χειρουργική αντιμετώπισε μία δοκιμασία, την επιδημία του AIDS, η οποία προβλημάτισε όχι μόνο τους χειρουργούς αλλά και γενικότερα το χώρο της υγείας, με την απροθυμία των επαγγελματιών υγείας να περιθάλψουν τους πάσχοντες. Οι λόγοι της απροθυμίας των γιατρών και του προσωπικού των νοσοκομείων δεν ήταν μόνον ο φόβος της θανατηφόρου μόλυνσης από τον ιό του Aids, αλλά και η απαγόρευση του προεγχειρητικού ελέγχου για την ανεύρεση των ασθενών-φορέων, αλλά και των οροθετικών αρρώστων, οι οποίοι το απέκρυπταν προκειμένου να νοσηλευτούν. Πώς όμως μπορούσαν να προστατευθούν οι χειρουργοί;
Ήμασταν οι πρώτοι που χειρουργήσαμε αρρώστους με AIDS που με συμπαραστάτες το νοσηλευτικό προσωπικό με εξαίρετα παραδείγματα που ξεπέρασαν τον εαυτό τους σε ανθρωπισμό, όπως η καθηγήτριά του Πανεπιστημίου σας, Μαρία Λαμπροπούλου, την οποία θαυμάζω για τη διαδρομή της κι ο μετέπειτα σύζυγός της Ακτινολόγος, Γιώργος Αλεξιάδης, με εξίσου εξαίρετη πορεία στον ιδιωτικό τομέα.
Το διαχρονικό μήνυμα του Βυζαντίου της φιλανθρωπίας και της αλληλεγγύης του Μεγάλου Βασιλείου που έδειξε περιθάλποντας τους λεπρούς για πρώτη φορά στην ιστορία, είναι πάντοτε επίκαιρο. Το υγειονομικό σύστημα των Νοσοκομείων της Βυζαντινής εποχής που είχε εφαρμοστεί στο Βυζάντιο από τον 4ο αιώνα μ. Χ. χρειάστηκε πολλούς αιώνες αργότερα να το λειτουργήσουν στη Δύση, τον 19οαιώνα. Οι Αμερικάνοι γιατροί του 19ου αιώνα όχι μόνον την αντισηψία απέρριψαν αλλά ούτε τα στηθοσκόπια του Laennek καθιέρωσαν στην ιατρική πράξη.
Ο Μέγας Βασίλειος ήταν γιατρός και επίσκοπος Καισαρείας και ίδρυσε το πρώτο Νοσοκομείο στο Βυζάντιο τον 4ο αιώνα μ.Χ. τη Βασιλειάδα και είχε χωριστούς θαλάμους για τους λεπρούς. Είχε δε καταγγείλει την απάνθρωπη συμπεριφορά των ανθρώπων της εποχής του για τα μεταδοτικά νοσήματα.
Οι επιδημίες,οι πόλεμοι, οι μετακινήσεις πληθυσμών (πρόσφυγες), αλλά και τα φυσικά φαινόμενα ανέκαθεν απασχόλησαν το ανθρώπινο γένος και ήταν η αιτία μεγάλων καταστροφών και θανάτων. Οι πρόγονοί μας εξετίθεντο στις πιο σκληρές επιπλήξεις και εκρήξεις της φύσης.
Η άλλη επιδημία του Περικλή τον 5ο π.Χ. αιώνα επηρέασε αρνητικά και την ιατρική του Ιπποκράτη, τις νέες ιδέες που είχαν μόλις μπει στην πράξη με το λαμπερό φως της γνώσης και της παρατήρησης του Ιπποκράτη. Θεωρήθηκε μέγα λάθος να μη βρεθεί η αιτία της επιδημίας κλονίζοντας ακόμη και τον Θουκυδίδη για την αξιοπιστία της επιστημονικής ιατρικής. Στην επιδημία αυτή πέθαναν μαζί με τον Περικλή το τέταρτον του πληθυσμού της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης καίτοι προσεβλήθη από τη νόσο. επέζησε και περιέγραψε με πολλές λεπτομέρειες την επιδημία.
Πόλεμοι και Πρόοδος της Χειρουργικής
n Οι πόλεμοι πάντοτε βελτίωναν την τέχνη του χειρουργού. Δυστυχώς ισχύει αυτό που λέει η λαϊκή σοφία: ”ουδέν κακόν αμιγές καλού” Ο Κέλσος από τον 1ο αιώνα μ.Χ. συνιστούσε στο βιβλίο του (DeMedicina) οι χειρουργοί να υπηρετούν στο στρατό για απόκτηση εμπειρίας στα τραύματα.
n Α΄Παγκόσμιος πόλεμος: τη χειρουργική του εντέρου
n Β΄Παγκόσμιος πόλεμος: τη χειρουργική του θώρακα (below) και ενδομυελικοί ήλοι Kuntser (ταχεία επιστροφή στο μέτωπο των καταγματιών)
n Οι δύο αμερικανικές συρράξεις του 20ου αιώνα στην Κορέα βελτίωσαν την αγγειακή χειρουργική στο Βιετνάμ, την ταχεία διακομιδή, δηλαδή την εντατική θεραπεία
Η σύγχρονη χειρουργική που ζήσαμε τον αιώνα που πέρασε, θεμελιώθηκε σε ανακαλύψεις και εφαρμογές, όπως η αναισθησία από τον Morton, τα μικρόβια και η αντισηψία από τους Pasteur και Listerαντίστοιχα, τα εργαλεία του Billroth και Pean, η καθιέρωση του εσωτερικού γιατρού εφημερίας στα Νοσοκομεία για την ασφάλεια του ασθενή από τον Halstead, η κατανόηση του παθοφυσιολογικού μηχανισμού του shock, η καρδιοχειρουργική και οι μεταμοσχεύσεις οργάνων. Όλα τα ανωτέρω συνέβαλαν σε αυτό που ευφυώς χαρακτηρίστηκε ως η βιομηχανική (δημιουργική) εποχή της χειρουργικής, με την κλασική χειρουργική.
Μία νέα εποχή στη χειρουργική ξεκίνησε την τελευταία δεκαετία του περασμένου αιώνα με την εισαγωγή της λαπαροενδοσκοπικής χειρουργικής, η οποία έδωσε τη δυνατότητα στο χειρουργό να εκτελεί ελάχιστα επεμβατικές εγχειρήσεις, με τη βοήθεια βιντεοκάμερας και με προφανή οφέλη για τον άρρωστο: έλλειψη τομής, λιγότερος πόνος, λιγότερες μέρες νοσηλείας, κ.α. Αν και η κύρια ένδειξη της λαπαροσκοπικής τεχνικής ήταν η χολοκυστεκτομή, αυτή γρήγορα επεκτάθηκε και επεκτείνεται συνεχώς, καλύπτοντας σημαντικούς τομείς της γενικής χειρουργικής. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την εξαγωγή μελλοντικών συμπερασμάτων να επισημανθεί ότι η λαπαροσκοπική χειρουργική, στα πρώτα της βήματα, καθιερώθηκε διεθνώς, χωρίς τις ευλογίες του ιατρικού κατεστημένου, κυρίως από μερικές ιατρικές μονάδες νοσοκομείων, παρά από μεγάλα ακαδημαϊκά κέντρα. Καθώς, όμως, η χολοκυστεκτομή είναι μία από τις πιο συχνές επεμβάσεις, η νέα τεχνική και τα πλεονεκτήματά της, γρήγορα μαθεύτηκαν από τους αρρώστους, οι οποίοι άρχισαν να την προτιμούν και έτσι συνέβαλαν και αυτοί στην επιβολή της, όπως και τα ΜΜΕ.
Αλλά η εφαρμογή της λαπαροσκοπικής χειρουργικής ανέδειξε και ένα άλλο πρόβλημα της ιατρικής εκπαίδευσης διεθνώς: την έλλειψη μηχανισμών συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, που θα επέτρεπαν στους ειδικευόμενους χειρουργούς να εκπαιδευτούν στις νέες τεχνικές, που με την εισαγωγή της βιντεοκάμερας άλλαζαν άρδην τη φιλοσοφία, αλλά και τον τρόπο εφαρμογής της χειρουργικής τέχνης. Και σε αυτή την περίπτωση έπρεπε να επιστρατευτεί «ο πατριωτισμός των Ελλήνων» και ορισμένοι χειρουργοί με όραμα να αφιερώσουν χρόνο και προσπάθεια για να διδάξουν τις νέες τεχνικές.
Πριν ολοκληρώσω τη σύντομη αυτή αντιφώνηση, θα κάνω ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με τα όρια της τεχνολογίας του χειρουργού και την ανεξέλεγκτη εφαρμογή της λαπαροσκοπικής χειρουργικής ύστερα από 25 χρόνια.
Η κατάχρηση της τεχνολογίας στην ιατρική δεν είναι πάντα ωφέλιμη και παράλληλα αυξάνει το κόστος και το χρόνο της εγχείρησης, σε μία εποχή παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η εποχή του Billroth, Lillehei καιStarzl δεν έχει θέση στον 21ο αιώνα. … Μάθαμε πολλά και δεν πρέπει να διακινδυνεύουμε την ασφάλεια του ασθενή, για την πρόοδο της Χειρουργικής. Οι ηρωικές εγχειρήσεις για καρκίνο του παγκρέατος και του οισοφάγου από το 1970 δίνουν επιβίωση 5%. Έκτοτε δεν έχει αλλάξει.
Γίνεται πολλή συζήτηση για την εφαρμογή της λαπαροσκοπικής χειρουργικής σε δύο καινούργιες τεχνολογίες «πολυτελείας», όπως τις αποκαλούν: Η λαπαροσκόπηση δια των φυσικών οπών (στόματος, πρωκτού και κόλπου) και τη ρομποτική χειρουργική, κυρίως για το κόστος. Πώς μπορείς να αφαιρείς τον σπλήνα διακολπικώς και όχι από την κοιλιά με απόλυτη ασφάλεια λαπαροσκοπικά; Ο λόγος αισθητικός, για να αποφύγει μία δύο μικροσκοπικές ουλές, θέτοντας σε κίνδυνο την άρρωστη, με την παράταση του χρόνου της εγχείρησης (5 ώρες), λόγω της δύσκολης προσπέλασης. Χρειάστηκαν 2 φιάλες αίμα κι ο Χειρουργός αναγκάστηκε να αφαιρέσει το σπλήνα λαπαροσκοπικά από την κοιλιά, σε γυναίκα 26 ετών, που έπασχε από θρομβοπενική πορφύρα.
Ο αμερικανικός τύπος τελευταία κατατάσσει τους θανάτους από ιατρογενείς βλάβες στην Τρίτη θέση μετά τα καρδιαγγειακά και τον καρκίνο. Εύκολα γίνεται αντιληπτή η αναγκαιότητα της διαρκούς εκπαίδευσης και της συνεχιζόμενης επαναξιολόγησης των γιατρών με σωστή εφαρμογή των νέων τεχνολογιών.
Σήμερα, πρώτη μέριμνα του χειρουργού είναι η ασφάλεια του αρρώστου, γιατί υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές. Ξέρουμε πολλά. Πρέπει να αξιολογήσουμε την επίδοσή μας, να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Αυτό μας δίδαξε ο Ιπποκράτης, να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και όχι να μιμηθούμε τις Ελικωνιάδες Μούσες του Ησιόδου (Θεογονία 27-8), οι οποίες λένε: «Ξέρουμε να λέμε και τις αλήθειες, αλλά ξέρουμε να λέμε και ψέματα που μοιάζουν με αλήθειες»
Τα ηθικά διλήμματα του σύγχρονου χειρουργού.
Η χειρουργική κατείχε πάντοτε ξεχωριστή θέση στην ιατρική. Για τα άμεσα αποτελέσματά της. Ιδιαίτερα στο παρελθόν με τις αιμορραγίες των ελκών και τους αιμορραγούντες κιρσούς του οισοφάγου ήταν άμεση, σωτήρια για τον ασθενή. Σήμερα, με την νέα τεχνολογία είναι απλή διαδικασία της ενδοσκόπησης. Στην κλασική χειρουργική, στο νυστέρι η λαϊκή σοφία έχει δώσει πολλές ερμηνείες, αναπαριστώντας την ακρίβεια και τη ριζικότητα του χειρουργού. Ο ζωγράφος ThomasEakins του 19ου αιώνα απαθανατίζει τον Samuel Gross με το ματωμένο νυστέρι το 1875, ενώ η μεγάλη τραγωδός, πρωθιέρεια της θεατρικής μας σκηνής, Αννα Συνοδινού σε μία ομιλία της για την ελληνίδα χειρουργό είχε πει: ποτέ μην υποτιμάτε τη δύναμη μίας γυναίκας στο νυστέρι
Στην κλασική χειρουργική το νυστέρι για πολλούς αιώνες ήταν το σύμβολο δύναμης, υπεροχής, αλλά και γοητείας του χειρουργού. Προκαλούσε το δέος και το σεβασμό του κόσμου, ακόμη και των βασιλέων και τυράννων. Η λαπαροσκοπική χειρουργική περιορίζει το ρόλο του και αρχίζει να ξεθωριάζει, όπως οι παλιοί θεοί, στα μάτια των ανθρώπων. Αυτό, όμως, είναι για το καλό των αρρώστων.
Ο τεχνολογικός θρίαμβος της Χειρουργικής σε παγκόσμιο επίπεδο έκανε το χειρουργό έναν επιστήμονα “James Bond” με άφθονα gadgets. Προφανώς, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την αξία της τεχνολογίας, αλλά χρειάζεται ορθολογική χρήση και όχι υπερβολές και κατάχρηση, που οδήγησαν στην υπονόμευση των ασφαλιστικών ταμείων και υποχρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας.
Η συμβολή των χειρουργών στην καθιέρωση των ελάχιστα επεμβατικών μεθόδων εγχειρήσεων είναι σημαντική κατάκτηση. Πολλές από αυτές είναι κύρια πρακτική και άλλων ειδικοτήτων (ενδοσκοπήσεις, επεμβατική ακτινολογία, ενδοαγγειακές τεχνικές, κ.ά.). Η λαπαροσκοπική χειρουργική ήταν μία επανάσταση της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα αλλά χρειάζεται ορθολογική διαχείριση.
Η διεπιστημονικότητα, η επιστημονική ταπεινοφροσύνη πρέπει να διακατέχει κάθε σύγχρονο χειρουργό, ο οποίος οφείλει να καταπολεμήσει την ενδεχομένως εγγενή στην άσκηση της χειρουργικής τάση για ναρκισσισμό.
Εδώ σας θυμίζω τη βαθυστόχαστη ρήση του Γάλλου φιλόσοφου και βιολόγου Jean Rostant «Η υψηλή τεχνολογία μας έκανε θεούς, προτού αξιωθούμε να γίνουμε άνθρωποι»
Εδώ δεν χρειάζεται να αυτοσαρκαστώ θυμίζοντας το ανέκδοτο για τη διαφορά θεού και καθηγητή της Χειρουργικής... απλά ο Θεός ξέρει ότι δεν είναι Καθηγητής της Ιατρικής.
Ιδού πώς μας φαντάζεται ένας σπουδαίος μουσικοσυνθέτης, παραθέτοντας ένα απόκομμα της προσφώνησής του, το 1990 στο Πανελλήνιο Χειρουργικό Συνέδριο, στο θέατρο Παλλάς, στην εναρκτήρια συνεδρίαση
Η χειρουργική διαδικασία ως έργο τέχνης
Μάνος Χατζηδάκη, (Μουσικοσυνθέτης)
Προσφώνηση στο Πανελλήνιο Συνέδριο Χειρουργικής το 1990 σε συναυλία στο ΠΑΛΛΑΣ. Αναφέρω απόσπασμα:
«... σε λίγο καιρό τα χειρουργεία και οι αίθουσες συναυλιών θα εγκατασταθούν οριστικά στα Τσίρκα και στις πλατείες των θαυματοποιών. Μπροστά σε ένα αδιάφορο κοινό που θα φοβάται και θα χαζεύει διασκεδάζοντας... θα βλέπουν τον καλλιτέχνη με χαμόγελο... και το χειρουργό με δέος.
Αφιέρωσα πολύ χρόνο από τα ακαδημαϊκά μου καθήκοντα, ενθαρρύνοντας τους φοιτητές μου κυρίως αλλά και τους νέους γιατρούς να διευρύνουν την εκπαίδευσή τους αποκτώντας νέες εμπειρίες από άλλες χώρες με προγραμματισμένες επισκέψεις, ακολουθώντας την παλιά Κινέζικη παροιμία... Αν θέλεις να προγραμματίσεις για εκατό χρόνια... δίδαξε σωστά τους νέους...
Μερικοί πιστεύουν πως η καλύτερη περίοδος να επηρεαστεί μία γενιά είναι οι ηλικίες 18-24 ετών. Είναι βέβαιο, ότι κάθε καινούργια γενιά γιατρών είναι καλύτερη από την προηγούμενη.
Ζούμε μία συναρπαστική εποχή αλλαγών στο χώρο της Υγείας με τις νέες τεχνολογίες, οι οποίες διαχέονται σε όλες τις ειδικότητες και διαμορφώνουν ένα νέο πρότυπο γιατρού. Καμία τεχνολογία δεν είναι πανάκεια. Ας τις αξιοποιήσουμε, με σύνεση και με μέτρο την ασφάλεια του αρρώστου.
Βιβλιογραφία
1. Antony Sitges-Serra, Innovation, Ethics and Sustainabily, Journal of the Association of Surgeons of Great Britain and Ireland. Page 20-21, Dec. 2012
2. Alesandro Aris, Ιατρική στη Ζωγραφική, Εκδόσεις Ποταμός, 2003
3. Cabell J.L. On the Sanitary conditions in relation to the treatment of surgical operations and injuries. Tras.Am. Surg.Assoc. 1882, 1:23-82
4. Lister J. On a new method of treating compound fracture, abscess, etc. Lancet. 1867, 1: 326-329
5. Gross S.D., Address of Welcome. Trans.Am. Surg. Assoc. 1882, 1:xxi-xxv
6. Britt L.D., The death of an American President and the birth of an organization: the American Surgical Association and its Legacy. Ann. of Surg, Vol 258, No 3, September 2013, p.1-8
7. The New York Times, September 30, 1881
8. Ησίοδος, Θεογονία (27-8)
9. Β.Χ. Γολεμάτης, Από τα Ξόρκια και την ονειροθεραπεία στο Νυστέρι του Χειρουργού, Εκδόσεις Επιστημών, 3η έκδοση 2015
10. Β.Χ. Γολεμάτης, Ε. Κόκκοτου, Χειρουργική AIDS και Ηπατίτιδα Β, Εκδόσεις Πασχαλίδης 1991
11. Health and Disease Richard Dargie, Illustrated by Adam Hook, 2007
.jpg)
.jpg)
