Μίκρο- Επιχειρείν και ανταλλακτική οικονομία

Ζουμίδης Νίκος – Οικονομολόγος

1 η έκδοση Μάιος  2010,

2 η Έκδοση Αύγουστος 2011

“Μια διαρκής ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί, εάν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν εξασφαλίσει τα μέσα για να βγει από την φτώχεια.” - Ολε Ντάνμπολτ Μγιόες, πρόεδρος της επιτροπής Νόμπελ.

Σκοπός

Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω εναλλακτικών διαύλων χρηματοδότησης βασιζόμενο στη μικροπίστωση , την ανταλλακτική οικονομία την και την εθελοντική συνεργασία.

Στόχος

Η δημιουργία ανοιχτού κοινωνικό-οικονομικού που θα παρέχει ανοιχτή πρόσβαση σε όλους όσους επιθυμούν να ανταλλάξουν αγαθά, υπηρεσίες, και επιχειρηματικές ιδέες στηρίζοντας μέσω ειδικών εφαρμογών και υπηρεσιών όλη τη διαδικασία από το αρχικό στάδιο της αναζήτησης μέχρι και την ολοκλήρωση της διαδικασίας παρακάμπτοντας την κερδοσκοπική πλευρά μιας οικονομικής συναλλαγής και αναδεικνύοντας νέες πρότυπες οικονομικές

εφαρμογές.

Όραμα

Η δημιουργία ενός οργανισμού κατά τα πρότυπα του εθελοντισμού του «Αθήνα 2004» με το ίδιο κέφι χωρίς όμως πολυτελή γραφεία αλλά λιτά όπου χρειάζεται καθώς η όλη δομή του θα βασίζετε στην ευρυζωνικότητα και την τηλεργασία . Ένας μικτός οργανισμός που αποτελείται από εθελοντές, εργατικό δυναμικό , διαθέσιμους πόρους και χορηγούς για την ανάπτυξη, την οικονομική ευημερία και τη μη κερδοσκοπική αναδιάρθρωση των πόρων .

Οικονομική κρίση και η ανάγκη της αναδιάρθρωσης των πόρων

Μια επιχείρηση για να λειτουργήσει χρειάζεται αντικείμενο δραστηριότητας πόρους (εγκαταστάσεις, εξοπλισμός κλπ) , ανθρώπινο δυναμικό που θα τη στελεχώσει και κεφάλαιο για να χρηματοδοτήσει όλα τα παραπάνω.

Λόγο της  κρίσης, όλοι οι παραπάνω πόροι είναι διαθέσιμοι παράλληλα όμως διάσπαρτοι στο έλεος της ύφεσης μετατρέποντας τον εργαζόμενο σε άνεργο και τους χώρους παραγωγής σε εγκαταλελειμμένα κτίρια.

Σαν αποτέλεσμα αρκετοί συνάνθρωποί μας αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ενεργείας και της έλλειψης πρόσβασης στο τραπεζικό σύστημα με αποτέλεσμα το προβλημα να ανακυκλώνεται και να μεγαλώνει.

Στο χέρι μας είναι να τα αξιοποιήσουμε με τον πιο παραγωγικό τρόπο με απώτερο σκοπό την αναδιάρθρωση της επιχειρηματικότητας που θα στηρίζετε στην εμπιστοσύνη, στην συνεργασιαμότητα και στην ανταποδοτικότητα.

Επιχειρηματικότητα  των Εξασφαλίσεων η της αλληλεγγύης;

Πολλά τραπεζικά στελέχη μου είχαν πει πως είμαι τρελός που πιστεύω ότι η Grameen Bank θα μπορούσε να χορηγήσει δάνεια σε πτωχούς επειδή δεν ήσαν φερέγγυοι. Η παγκόσμια οικονομική κρίση μας έφερε πίσω στο ίδιο  ερώτημα: ποιος είναι αλήθεια φερέγγυος, οι αγορές ή οι φτωχοί; - Μοχάμαντ Γιούνους

Η χρηματοπιστωτική κρίση που ζούμε οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η χρηματοδότηση μέχρι σήμερα γίνεται με κανόνες εξασφάλισης και όχι με κανόνες καλής πίστης και κοινωνικής συμπεριφοράς.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τους ιδρυτές τις Google.  Πιστεύετε πως αν η τότε ομάδα αποτελείτο από έλληνες νέους ανέργους οι οποίοι μη έχοντας χρήματα και κατέφευγαν σε μια τράπεζα, θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν προκειμένου φτιάξουν τη μικρή επιχείρηση που σε λίγα χρόνια θα εξελισσόταν σε παγκόσμιο γίγαντα; Άραγε αν υπήρχε μια τράπεζα η οποία θα χρηματοδοτούσε μια τέτοια ιδέα με αντίτιμο το 10% των κερδών και τον μετοχών πόσα θα είχε κερδίσει σε σχέση με το συμβατικό επιτόκιο; Γιατί η τράπεζα επέλεξε το κέρδος του επιτοκίου και της εξασφάλισης και όχι της ιδέας; γιατί απλά δεν πίστεψε στο λόγο και το όραμα των ανθρώπων που αποτέλεσαν μια καινοτόμο επιχειρηματική ιδέα.

Η  μικροπίστωση,  ,η ανταλλακτική οικονομία (bartering) και ο εθελοντισμός  είναι οι βασικοί καταλύτες για τη διαμόρφωση του «Μικροεπιχειρήν»  καθώς  απευθύνεται στις «μικροεπιχειρήσεις» και στις «ευπαθείς κοινωνικές ομάδες», τα οποία επιθυμούν να αυτό-

απασχοληθούν, και να ανταλλάξουν προϊόντα, υπηρεσίες και επιχειρηματικές ιδέες  αλλά δεν έχουν πρόσβαση στις παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες.

Τι χρειάζεται

Σκεφτείτε την οικονομία σαν τον άνεμο και το επιχειρήν σαν έναν χαρταετό που προσπαθεί να πετάξει . Όπως και στην άπνοια έτσι και στην ύφεση χρειάζεσαι μικρό, ελαφρύ και ευέλικτο αετό για να πετάξεις. Η διαφορά είναι ότι σε αντίθεση με τη φύση τον άνεμο της ευημερίας τον δημιουργούμε με τις πράξεις μας.

Η ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας …….“Ο έχων 2Mbps δίνει το 1Mbps.”

Η ευρυζωνικότητα  αποτελεί το οξυγόνο του όλου εγχειρήματος. Όχι μόνο βοηθά στην ανάπτυξη όλων των εφαρμογών όπως e-trade και e-business αλλα αποτελεί και το θεμέλιο λίθο για παροχή κοινωνικού έργου μέσω της κοινωνικής δικτύωσης (social network).

Φανταστείτε να θέλετε να βοηθήσετε τον διπλανό σας να βρει δουλειά ή εκείνος να θέλει να βοηθήσει εσάς να φτιάξετε την ιστοσελίδα της επιχείρησης σας, καθώς είναι πολύ καλός προγραμματιστής, όμως για κακή του τύχη έμεινε χωρίς δουλειά και η τηλεφωνική εταιρία εδώ και μέρες του έκοψε τη γραμμή.

Το κλειδί σε όλο το εγχείρημα είναι η δημιουργία ενός διαδικτυακού χώρου όπου και θα είναι η βάση για κάθε δραστηριότητα ( Αγορά εργασίας, Εθελοντισμός, Εκπαίδευση, Επιχειρήν, Κοινωνική υποστήριξη) δημιουργώντας έτσι ένα αυξανόμενο δίκτυο υπηρεσιών

δημιουργώντας έτσι έναν αυξανόμενο κοινωνικό ιστό και ένα επιχειρηματικό παρατηρητήριο.

Εθελοντισμός

Για αρκετούς ο εθελοντισμός είναι Hobby άλλα στην πραγματικότητα ο εθελοντισμός μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για την κοινωνία και το επιχειρείν. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Τρίτη ηλικία. Η Τρίτη ηλικία παρόλο  που έχει πολλά να προσφέρει μένει απομονωμένη από την παραγωγική διαδικασία. Η γνώση, η εμπειρία και κυρίως η υπομονή και η διάθεση για προσφορά μπορεί να αποφέρει πολλαπλά παραγωγικά οφέλη για την κοινωνία.

Υπηρεσίες

Πρόγραμμα: «Υιοθέτησε μια επιχείρηση»

Εάν 50.000 τηλεθεατές ,ακροατές η χρήστες ΜΜΕ η διαδικτυακών τόπων προσέφεραν από 50 λεπτά (όσο κοστίζει ένα μπουκαλάκι εμφιαλωμένο νερό)θα δημιουργούσαν κεφάλαιο για τη δημιουργία μιας πολύ μικρής βιώσιμης επιχείρησης και θα μπορούν μελλοντικά μέσο διαδικτύου να παρακολουθούν και την πορεία της.

Ας πάρουμε παράδειγμα την Grameen Bank. Σχηµατικά, η δοµή της Grameen θα µπορούσε να αποδοθεί πυραμιδικά ως εξής: Άτοµο - Οµάδα -Κέντρο - Υποκατάστηµα - Οργανισμός. Η Grameen δε «δένει» κανέναν από τους πελάτες της µε οποιοδήποτε νοµικό έγγραφο, άρα τυχόν αποτυχία τους να αποπληρώσουν τις δόσεις του δανείου, δε συνεπάγεται γι' αυτούς καµία δικαστική περιπέτεια πράγμα άγνωστο για τους δυτικούς!

Η μοναδική τους κύρωση είναι ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι πελάτες της τράπεζας.

Την ίδια «τιμωρία» υφίστανται και τα υπόλοιπα τέσσερα µέλη της Οµάδας, που χωρίς να είναι αναγκασμένοι να πληρώσουν τα χρέη του κακοπληρωτή, παύουν και αυτοί να θεωρούνται αξιόπιστοι πελάτες και αυτόµατα χάνουν κάθε δικαίωµα περαιτέρω συναλλαγής τους µε την Grameen.

Αν σκεφτεί κανείς, πως το ποσοστό αποπληρωμής δανείων στην Grameen αγγίζει το 99%, τότε η επινόηση του συστήματος των Οµάδων από τον κύριο Γιουνούς, κρίνεται µάλλον επιτυχημένη...

Θεμελιώδεις Αρχές και Αξίες του προγράμματος

Η επιχειρηματική ανάπτυξη με γνώμονα τον άνθρωπο. Επενδύουμε στην πιο σταθερή αξία, στον άνθρωπο.  Η τήρηση της εμπιστοσύνης.

Πώς όμως χρηματοδοτείς μια επιχείρηση χωρίς κεφάλαιο;

Η μικροπίστωση μπορεί να διευκολύνει τη μετάβαση από την ανεργία προς την ανεξάρτητη εργασία και καθιστά τη χρηματοδότηση προσβάσιμη στα άτομα στα οποία οι τράπεζες αρνούνται τη χρηματοδότηση των σχεδίων τους λόγω της ανεπάρκειας των εγγυήσεων που παρέχουν. Έτσι, η μικροπίστωση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Παράδειγμα 1

Λόγο της κρίσης μία βασική ανάγκη που θα προκύψει είναι οι φθηνότερες ιατρικές υπηρεσίες. Από τη μία λοιπόν έχουμε εθελοντές γιατρούς που θα ήθελαν να βοηθήσουν προσφέροντας για κάποιες ώρες της υπηρεσίες τους και από την άλλη άνεργους γιατρούς που αναζητούν εργασία. Πώς τα παραπάνω τα κάνεις μια κερδοφόρο επιχείρηση;

Για να δούμε το πώς πρέπει να δούμε τι χρειάζεται για να λειτουργήσει ένα ιατρείο; Χρειάζεται στέγαση, ιατρούς, γραμματεία, λογιστή. Όλα αυτά με τη συμβατική μέθοδο χρηματοδότησης χρειάζεται κεφάλαιο. μπορούμε να κάνουμε by-pass στο κεφάλαιο; με

ποιο τρόπο;

Πάμε να δούμε μία προς μία τις ανάγκες μας. Χρειαζόμαστε κτήριο για να στεγάσουμε το ιατρείο, ιατρούς, γραμματεία, λογιστή. Φτιάχνουμε λοιπόν ένα site το οποίο αποτελεί την καρδιά του «Μικροεπιχειρήν» . Εκεί λοιπόν σε πρώτη φάση ανακοινώνουμε το project στην τοπική κοινωνία «πχ Ανοίγει Ιατρείο στο δήμο Χαλανδρίου με ειδικότητες Γενική Παθολογία, Καρδιολόγος, ΩΡΛ κλπ). Εκεί λοιπόν θα βγαίνει το project στο site υπό τη μορφή δημοπρασίας με αναλυτικό προϋπολογισμό  του ιατρείου . Έτσι συλλέγουμε προσφορές για χορηγίες (μέχρι την κάλυψη του κόστους) και την εθελοντική εργασία. Για παράδειγμα το ετήσιο κόστος για την ενοικίαση του γραφείου είναι 8000 ευρώ. Εάν βρεθεί κάποιος να παραχωρήσει την επαγγελματική του στέγη  δωρεάν (πχ η παραχώρηση ακινήτου από κάποιο δήμο για ένα χρόνο) τότε το ακίνητο θα ενοικιαστεί συμβολικά με μηνιαίο ποσό τον 5 ευρώ και έτσι το τελικό κόστος θα διαμορφωθεί από 8000 σε 60 ή πχ κόστος διακοσμητή 1500 ευρώ. Εάν βρεθεί ένας διακοσμητής να το διακοσμήσει εθελοντικά τότε το συνολικό κόστος μειώνεται κατά 1500 ευρώ  με αποτέλεσμα να μειώνεται αυτόματα η συνολική εναπομένουσα τιμή τις δημοπρασίας μέχρι το project να δημοπρατηθεί στο σύνολο.

Αφού λοιπόν ολοκληρώνουμε το κομμάτι τον προσφορών  και εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση πάμε στο κομμάτι της ζήτησης. Εκεί λοιπόν βρίσκουμε το στελεχιακό άνεργο δυναμικό να οργανώσουμε το ιατρείο. Τα κριτήρια απλά. Ένας συνδυασμός ανθρώπων που έχουν ανάγκη εργασίας στη περιοχή και πληρούν τα κριτήρια επιστημονικής και ειδικής κατάρτισης . Αφού φέρουμε αυτούς τους ανθρώπους σε επαφή, τους ταιριάξουμε σαν ομάδα, τους εκπαιδεύουμε και τους οργανώνουμε (μέσω συμβουλευτικής και εκπαίδευσης)  με στόχο να φτιάξουμε όχι μονό μια τυπική επιχείρηση αλλά μια σύγχρονη επιχείρηση ( διαχείριση χρόνου, γραμματειακή εκπαίδευση, μέθοδοι τηλεϊατρικής κλπ).

Αντικείμενο επιχείρησης: Παροχή υπηρεσιών συμβουλευτικής  ιατρικής.

Ειδικότητες ιατρείου: 3

Ενδεικτική τιμή χρέωσης : 10 + ΦΠΑ ευρώ ανά επίσκεψη.

Ενδεικτικό μηνιαίο κόστος: 2.320 ευρώ. ( Αν υποθέσουμε ότι τα πάγια έξοδα είναι 670 ευρώ ενοίκιο, Αμοιβή Γραμματείας (1) 1100 μικτά, ηλεκτρισμός, τηλέφωνα κλπ έξοδα 450 και αμοιβή εξωτερικού λογιστή 100ευρώ).

Αν υποθέσουμε ότι ένας ιατρός εξυπηρετεί δύο επισκέπτες ανά ώρα (Με τον μέσω όσο εξυπηρέτησης τα 15΄) τότε στις 7 μισή ώρες το μικτό έσοδο ανά επισκέπτη (ασθενή) είναι 20*7,5 = 150 + ΦΠΑ ανά ιατρό ειδικότητας. Ακόμα και στη περίπτωση που το ιατρείο λειτουργεί με ένα ιατρό ανά ειδικότητα τότε τα μικτά έσοδα του ιατρείου  είναι 3.000 ευρώ ανά ειδικότητα.

Τα μηνιαία ακαθάριστα έσοδα είναι 6.680 ευρώ(9000-2220) που αντιστοιχούν σε 2.227 έσοδα προ φόρου ανά ιατρό. Καθόλου άσχημα για 4 ανέργους και έναν εξωτερικό λογιστή. Οι όροι και οι προϋποθέσεις είναι εξίσου απλοί και ισχύουν για όλα τα παραδείγματα και θα τους αναλύσουμε παρακάτω.

Παράδειγμα 2

Πόσοι άραγε άνεργοι έμποροι υπάρχουν σε κάθε δήμο; Σκεφτείτε απλά καταστήματα πουκλείνουν , αποθήκες να γεμίζουν με απούλητο «stock» εμπόρευμα και άνεργους εμπόρουςσε απόγνωση. Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό. Αν αναλογιστούμε πως ο λόγος που οιπερισσότεροι έμποροι χάνουν τις επιχειρήσεις οφείλεται: α. Στο μεγάλο λειτουργικό κόστος (δραματική αύξηση των ενοικίων την δεκαετία 2000),  β. στον μεγάλο ανταγωνισμό που οδηγεί στο όλο και μειωμένο κέρδος, Θα μπορούσε αυτό κατά κάποιο τρόπο να δημιουργήσει μια κερδοφόρο επιχείρηση;

Η απάντηση είναι πως ναι, και ονομάζετε ηλεκτρονικό εμπόριο. Σκεφτείτε λοιπόν έναν οργανισμό (η club αν σας τρομάζει ο όρος οργανισμό) ο οποίος θα βρει αυτούς τους ανθρώπους, θα τους εκπαιδεύσει στο ηλεκτρονικό εμπόριο, θα τους ενημερώσει για νέους

τρόπους προσέγγισης θα τους χρηματοδοτήσει και θα τους παρέχει συνεχή συμβουλευτική καθοδήγηση με το διαδικτυακό πρότυπο που ανέφερα στο παράδειγμα 1. Το αποτέλεσμα θα είναι να δημιουργήσουμε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα όπου τα προϊόντα θα είναι πολύ φθηνότερα , ανταγωνιστικότερα και η βιτρίνα του θα είναι όχι σε μια γειτονιά της Αθήνας αλλά διαθέσιμη για αγορές σε όλο τον κόσμο.

Θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε δεκάδες επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να λειτουργούν διαδικτυακά και μή, προσφέροντας νέους, φθηνότερους και αποτελεσματικότερους τρόπους επιχειρηματικής ανάπτυξης. Μια επιχείρηση γεννά τις ανάγκες μιας άλλης κ.ο.κ. Αυτός είναι και ένας βασικός λόγος στην επιτυχία του προγράμματος.  Δημιουργούμε έναν ιστό συνεργαζόμενων επιχειρήσεων, πελατών, προμηθευτών, ανέργων, εθελοντών που όλοι μαζί δημιουργούν ένα πλέγμα γνώσεων.

Πρόγραμμα: «Λευκή Κατάσχεση»

Το πρόβλημα

Ένας μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας ζει καθημερινά  το δράμα μιας κατάσχεσης λόγο χρεών. Δύστυχος η πράξη αυτή αποστέλλει μια βάρβαρη ανωμαλία του χρηματοπιστωτικού συστήματος καθώς κανένας βραχυπρόθεσμα δεν επωφελείται από αυτό. Και ο κοινωνικός ιστός διαλύεται καθώς η κατάσχεση ενός σπιτιού αλλάζει δραματικά τη ζωή των ανθρώπων του και από την άλλη οι τράπεζες χάνουν καθώς όσο αυξάνονται τα διαθέσιμα προς πώληση ακίνητα πέφτει η τιμή τους άρα και η αξία της επένδυσης τους.

Η λύση

Αγοράζουμε ως οργανισμός το ακίνητο του ενδιαφερόμενου στην μειωμένη τιμή τις κατάσχεσης. Έχοντας αγοράσει το ακίνητο το νοικιάζουμε στον ιδιοκτήτη του με ένα μικρότερο ποσό από αυτό που είναι η υφιστάμενη δόση του δανείου. Έχοντας το ακίνητο στην κατοχή μας και το συμβόλαιο ενοικίασης αυτόματα έχουμε δημιουργήσει την πιο ελκυστική επένδυση για μια τράπεζα καθώς έχουμε και την αξία της γης αλλά και την μηνιαία καταβολή ενοικίου. Το ακίνητο το πηγαίνουμε στην τράπεζα που συνεργαζόμαστε ,βάζουμε ενυπόθηκο δάνειο με το μεγαλύτερο χρόνο αποπληρωμής διαμορφώνοντας έτσι και χαμηλότερο μηνιαίο κόστος για τον αρχικό ιδιοκτήτη προκειμένου να καταβάλει τις δόσεις του. Με την αποπληρωμή του ακινήτου πωλούμε το ακίνητο στον αρχικό ιδιοκτήτη με συμβολικό τίμημα όπως γίνεται με τη μέθοδο sales back .

Παράδειγμα

Ας υποθέσουμε ότι ένα ζευγάρι το 2004 με την οικονομική άνθιση αγόρασε ένα σπίτι αξίας 250.000€. Το ακίνητο λόγο της οικονομικής κρίσης και λόγο παλαιότητας υποθέτουμε ότι έχει απολέσει το 25% τις αρχικής του αξίας(62500€) με σημερινή εκτίμηση στα 187500€ .

Η τράπεζα αν υποθέσουμε ότι βάζει το ακίνητο σε δημοπρασία ακολουθεί την τακτική της εκποίησης και συνήθως η τιμή εκποίησης δεν είναι πάνω από το 60% τις εμπορικής αξίας επόμενος η πρώτη τιμή πώλησης αναμένεται να είναι 112500€ και κάτω.

Ως οργανισμός λοιπόν ας υποθέσουμε ότι αγοράζουμε το σπίτι για 115,000€. Με την εμπορική εκτίμηση του ακινήτου να είναι 187,500€ μπορούμε να υποθηκεύσουμε το ακίνητο στην τράπεζα που συνεργαζόμαστε για 150.000 εξασφαλίζοντας το χαμηλότερο επιτόκιο (τα στεγαστικά δάνεια είναι τα φθηνότερα σε επιτόκιο δάνεια) με την μεγαλύτερη διάρκεια. Διαμορφώνοντας έτσι ένα νέο ποσό αποπληρωμής για τον αρχικό ιδιοκτήτη.

Οφέλη

• Ο αρχικός ιδιοκτήτης δεν χάνει το ακίνητο.

• Ο αρχικός ιδιοκτήτης πληρώνει χαμηλότερη δόση και ποσό από αυτό που όφειλε.

• Ο οργανισμός παρέχει το ακίνητο μεν στον ιδιοκτήτη  όμως η ενοικίαση του ακινήτου με μηνιαίο μίσθωμα εξασφαλίζει στον οργανισμό την βιωσιμότητα της επένδυσης και καθιστά τον ιδιοκτήτη συνυπεύθυνο στης υποχρεώσεις τους.

• Ο αρχικός ιδιοκτήτης μπορεί όποια στιγμή θέληση να  αποπληρώσει το χρέος του ως

προς τον οργανισμό και να επαναγοράς το ακίνητο με συμβολικό τίμημα (πχ 1 ευρώ) .

• Ο οργανισμός σε οικονομικούς κερδίζει διπλά καθώς α. κερδίζει την διαφορά της επένδυσης (150,000 – 115000) χωρίς πρακτικά να καταβάλει χρήμα πέραν του αρχικού κεφαλαίου αγοράς του ακινήτου που μετά τα εισέπραξε από το δάνειο. Και β. από τη στιγμή που δανείζετε με πολύ χαμηλό επιτόκιο θα μπορεί να δανείζει με πολύ

ανταγωνιστικά επιτόκια σε τρίτους.

Με το πρόγραμμα «Λευκή Κατάσχεση» διαχωρίζουμε τον αφερέγγυο πελάτη της τράπεζας από αυτόν που πραγματικά αντιμετωπίζει πρόβλημα. Άλλωστε είναι η φύση της επένδυσης τέτοια που ο αφερέγγυος πελάτης περιορίζετε.

Πρόγραμμα: «Ανταλλακτική οικονομία - Bartering»

Ανταλλακτική οικονομία σύμφωνα με την οικονομολογία ορίζεται η οικονομία εκείνη εντός της οποίας λαμβάνει χώρα η ανταλλαγή αγαθών (υλικών και άυλων) μεταξύ των οικονομικών μονάδων χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος. Για παράδειγμα, 10 πορτοκάλια ανταλλάσσονται με 5 μήλα. Οπότε η σχετική τιμή των πορτοκαλιών ανά μήλο είναι 2/1 (ή 10/5). Άρα, για να αποκτήσουμε 1 μήλο χρειάζεται να δώσουμε 2 πορτοκάλια.

Ιστορικά πολλές προκαπιταλιστικές οικονομίες στηριζόντουσαν στην ανταλλαγή αγαθών. Η συνεχιζόμενη εξειδίκευση των οικονομικών υποκειμένων όμως οδηγούσε σε όλο και μεγαλύτερη ανάγκη για εμπόριο. Αυτό σε συνδυασμό με τη μη διαιρετότητα πολλών προϊόντων οδήγησε στην ανάγκη για ένα ευέλικτο, διαιρετό, καθολικά αποδεκτό μέσο ανταλλαγής, το χρήμα.

Η οικονομική κρίση αποδεικνύει ότι τα σημερινά χρηματοπιστωτικά συστήματα την αντιμετωπίζουν με οικονομικές και όχι κοινωνικές αλλαγές καταστρέφοντας έτσι  μέρος του κεφαλαίου και της εργασίας κηρύσσοντας τον πόλεμο στην κοινωνία. «Η ποσότητα επί την ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος». Η ποσότητα μειώνεται και το χρήμα που κυκλοφορεί δεν αλλάζει γρήγορα χέρια. Αυτό δημιουργεί κυκλοφορικό πρόβλημα εμπορικής ανταλλαγής προκαλώντας καταστροφικά ανακυκλούμενες συνέπειες στην ευρύτερη οικονομία (Ανεργία, Ύφεση, αποπληθωρισμό κλπ).

Μπορούν οι άνθρωποι και οι κοινωνίες να επιβιώσουν  χωρίς λεφτά; Η εμπειρία της Λατινικής Αμερικής και κυρίως της Αργεντινής απαντά σ’ αυτό το ερώτημα θετικά.

Με το ισοδίκαιο ανταλλακτικό εμπόριο. Με τα τοπικά και εθνικά δίκτυα ανταλλαγών. Με την επανατοπικοποίηση των διατροφικών συναλλαγών, τη γεωργία της εγγύτητας και τις αγορές απευθείας διάθεσης. Με τα εναλλακτικά-ιδεατά κοινωνικά νομίσματα που δημιουργούν μια νομισματική ποικιλότητα (diversite  monetaire). Με τα δίκτυα

αλληλοβοηθητικής ασφάλειας υγείας και τα ταμεία αλληλεγγύης. Με τα ανταλλάξιμα χρονομερίδια της εργασίας και το κοινωνικό χρήμα. Με διευρυνόμενα δίκτυα ανταλλαγών σε όλα: στα σπίτια, στα εξοχικά, στο πάρκινγκ, στις μετακινήσεις, στα εμπορεύματα, στις υπηρεσίες, στις διακοπές. Με τη δημιουργία κοινωνικών – ηθικών τραπεζών και χρονοτραπεζών. Με την εφευρετικότητα της νέας οικονομίας των αναγκών.

Ισοδίκαιο ηθικό εμπόριο

Η κοινωνική αλληλέγγυα «οικονομία του ισογείου» κατάφερε να δημιουργήσει παράλληλες ουτοπικές πραγματικότητες και οάσεις μέσα στο σύστημα αφήνοντας τις πραγματικές ουτοπίες στη δικαιοδοσία των επαναστάσεων.

Οι φτωχοί άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο για να μπορέσουν να επιβιώσουν δημιούργησαν εκτεταμένα δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών που στηρίζονταν στο ισοδίκαιο ηθικό εμπόριο στην τοποφαγική γεωργία της εγγύτητας και επινόησαν τα δικά τους ιδεατά- εναλλακτικά νομίσματα. Στη Λατινική Αμερική, και κυρίως στην Αργεντινή έχουν τη μεγαλύτερη εμπειρία.

Γεωργία της εγγύτητας και αγορές απευθείας διάθεσης τροφής

Στη Γαλλία υπάρχουν περισσότερες από 500 ενώσεις (ΑΜΑΡ) όπου περίπου 1.000 παραγωγοί φέρνουν βιολογικά προϊόντα, μέσω εναλλακτικών δικτύων, απευθείας στη γειτονιά, με σχεδόν μηδενικό κόστος συναλλαγής, καλύπτοντας ήδη 70 χιλιάδες καταναλωτές. Το πιο γνωστό ΑΜΑΡ στο Παρίσι είναι το «Αλληλέγγυο Κολοκύθι». Τα προϊόντα του στοιχίζουν 20% λιγότερο απ’ ό,τι στις λαϊκές αγορές. Η γεωργία της εγγύτητας και τα κινήματα των τοποφάγων αναπτύσσονται ταχύτατα σ’ όλη την Ευρώπη. Η Βρετανία, ας πούμε, στο πλαίσιο του κινήματος «Πόλεις σε μετάβαση» και στην Ισπανία με πιο χαρακτηριστικό το «Xarxa de consum solidari» της Βαρκελώνης. Στόχος τους, η δίκαιη τιμή μέσω της επανατοπικοποίησης των διατροφικών συναλλαγών. Οποιος δεν έχει να πληρώσει τα προϊόντα μπορεί να παρέχει ανταλλακτική εργασία στην παραγωγή και στη διανομή.

Ανταλλακτικά δίκτυα – LETS

Μέσα απ’ αυτά επιβίωσε το κατεστραμμένο Βανκούβερ το 1983. Υπάρχουν παντού: στον Καναδά, στις ΗΠΑ, στη Λατινική Αμερική, στην Αυστραλία, στην Κίνα, στην Ινδία. Στην Ευρώπη τα πιο γνωστά δίκτυα ανταλλαγών είναι τα LETS, τα οποία λειτουργούν κατά βάση σε συνοικίες, γειτονιές και χωριά των αγγλοσαξονικών χωρών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα τοπικά δίκτυα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου δικτύου που απλώνεται σε ολόκληρη τη χώρα και παρέχει τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες-μέλη να συναλλάσσονται μεταξύ τους. Ολα τα μέλη έχουν πρόσβαση στον κατάλογο των προσφερόμενων ή ζητούμενων προϊόντων-υπηρεσιών και  καθένας επιλέγει τι χρειάζεται και τι θα προσφέρει. Στην πλειονότητα των συστημάτων αυτών οι τιμές καθορίζονται συλλογικά. Σε άλλα ανταλλακτικά συστήματα χρησιμοποιούνται συμβολικές μονάδες- νομίσματα, ώστε να καθορίζονται οι τιμές, και σε άλλα «εργατοώρες» με βάση τις οποίες καθορίζεται η αξία του προϊόντος.

Οι συναλλαγές γίνονται κυρίως ηλεκτρονικά, καταγράφονται σε συγκεκριμένο πρόγραμμα και κάθε μέλος μπορεί ακόμη και με ένα τηλεφώνημα να αναφέρει τη συναλλαγή που πραγματοποίησε. Στα πιο προχωρημένα ανταλλακτικά δίκτυα στη Μεγάλη Βρετανία, όπου υπάρχουν περισσότερα από 300 LETS, τα μέλη καταγράφουν απευθείας τις συναλλαγές τους στο Διαδίκτυο με τη χρήση κωδικών. Τα «έξοδα διαχείρισης» και το λειτουργικό κόστος του συστήματος, όπως οι τηλεφωνικοί λογαριασμοί, καλύπτονται από τις ετήσιες εισφορές των μελών ή και από ποσοστιαίες χρεώσεις επί της αξίας των συναλλαγών.

Στην Ελβετία, μάλιστα, υπάρχει και το Wirtschaftsring (Επιχειρηματικός κύκλος), που είναι στην ουσία ένα πιστωτικό ίδρυμα μέσω του οποίου οι  επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες της χώρας προβαίνουν σε πολυμερές ανταλλακτικό εμπόριο.

Χρονοτράπεζες

Οι τράπεζες χρόνου είναι ένα δίκτυο ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών που στηρίζεται από το δικό του εσωτερικό «νόμισμα-χρόνο» ή «νόμισμα-εργασία». Κάθε μέλος της χρονοτράπεζας μπαίνει στο ηλεκτρονικό δίκτυο και δηλώνει το είδος της υπηρεσίας που έχει τη δυνατότητα να προσφέρει και το χρόνο που μπορεί να απασχοληθεί.

Κάθε ώρα εργασίας «αμείβεται» το ίδιο. Η νταντά αμείβεται όσο και ο γιατρός. Μία ώρα μαθήματος Ισπανικών εξισώνεται με μία ώρα φροντίδας των παιδιών. Θες να χωρίσεις με τον άντρα σου αλλά δεν μπορείς να πληρώσεις τον δικηγόρο; Κανένα πρόβλημα! Αυτός σου βγάζει το διαζύγιο και εσύ του καθαρίζεις για ένα μήνα το σπίτι. Δηλαδή, στους λογαριασμούς του κάθε μέλους καταγράφονται οι ώρες  που εργάστηκε και επομένως οι ώρες που του αναλογούν προκειμένου να λάβει κάποιο προϊόν ή υπηρεσία από ένα άλλο μέλος.

Οι τράπεζες χρόνου αξιοποιούν τους εθελοντές και βοηθάνε να στηριχθούν οικογένειες με οικονομικά προβλήματα. Ενεργές τράπεζες χρόνου λειτουργούν σήμερα σε περισσότερες από 26 χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία,  η Μεγάλη Βρετανία, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα.

Ηθικοί τραπεζίτες

Εκτός από τις τράπεζες που ενδιαφέρονται μόνο για το κέρδος, υπάρχουν και οι λεγόμενες «ηθικές τράπεζες», που έχουν διαμορφώσει ένα κοινωνικό, περιβαλλοντικό προφίλ και υποστηρίζουν ότι επενδύουν με όρους κοινωνικής ευθύνης. Ολες οι τράπεζες ενδιαφέρονται να φιλοτεχνήσουν ανάλογο προφίλ. Από  τις πιο γνωστές αυτού του χώρου είναι οι Triodos και GLS. Η GLS υποστηρίζει πολιτισμικές, κοινωνικές και οικολογικές πρωτοβουλίες. Δίνει χαμηλότοκα δάνεια σε αυτοδιοικούμενα σχολεία, θεραπευτήρια, βιολογικές καλλιέργειες, σε κοινόβια και ανέργους.  Η Triodos στηρίζει τους πελάτες που παίρνουν πρωτοβουλίες για τον πολιτισμό, το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Στους στόχους της αναφέρεται η προσπάθεια διασφάλισης της ποιότητας ζωής, γι’ αυτό χρηματοδοτεί μόνο όσους κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Από την άλλη υπάρχει και η Charity Bank, η οποία χρηματοδοτεί κι εκείνους που οι συμβατικές τράπεζες δεν τολμούν, λόγω υψηλού ρίσκου.

Διεθνή δίκτυα ανταλλαγών

Υπάρχουν πάρα πολλά. Ενα από τα πιο γνωστά είναι το site www.foodieexchange. ning.com , στο οποίο food bloggers από όλο τον κόσμο ανταλλάσσουν μεταξύ τους πακέτα με διατροφικά προϊόντα από τις χώρες τους. Το κάθε πακέτο πρέπει να έχει αξία το λιγότερο 10 δολάρια ή 10 ευρώ και να μην είναι πάνω από 500 γραμμάρια, αλλιώς υπάρχει έξτρα χρέωση.

Ανταλλαγές προϊόντων στο Διαδίκτυο

Δεκάδες ιστότοποι για ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό κατασκευή. Η αυξανόμενη ένταση της οικονομικής κρίσης έχει στρέψει πολλούς, κυρίως τους νέους, σε διάφορες μορφές ανταλλακτικής οικονομίας.

Κοινωνικά παντοπωλεία

Σε περισσότερες από 20 ελληνικές πόλεις λειτουργούν κοινωνικά παντοπωλεία. Χιλιάδες οικογένειες, άνεργοι και ηλικιωμένοι σιτίζονται απ’ αυτά. Από τα πακέτα που μοιράζονται εκεί με βασικά είδη διατροφής και υγιεινής. Εκεί προσφέρονται αγαθά από ιδιώτες, κοινωνικούς φορείς, ακόμη κι από σουπερμάρκετ και γίνονται κάθε είδους ανταλλαγές.

Η πρόταση μου είναι μια πλατφόρμα ανοιχτή για όλους που να μπορεί να ενώσει μια ολοκληρη κοινωνία όχι φτιαχνωντας κάτι καινουργιο αλλα διαχειρίζοντας τους υφιστάμενους πόρους.

Νίκος Ζουμίδης

Οικονομολόγος

Πηγή: Μίκρο- Επιχειρείν και ανταλλακτική οικονομία --- RAMNOUSIA