ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ – ΟΧΙ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥΣ

του Πάνου Τριγάζη*

Δεν είναι ασυνήθιστο, δυστυχώς, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας να πυροδοτεί τα εθνικιστικά μίση που έχουν αιματοκυλίσει πολλές φορές – ακόμα και πρόσφατα – την πολύπαθη γειτονιά μας.  Αυτό συνέβη τις τελευταίες μέρες με αφορμή τους αγώνες των εθνικών ομάδων, αφ΄ενός Ουγγαρίας - Ρουμανίας και αφ΄ ετέρου Σερβίας – Αλβανίας. Άλλωστε, γνωρίζουμε και από τη δική μας εθνική εμπειρία ότι το φαινόμενο του χουλιγκανισμού συχνότατα ταυτίζεται με το αποκρουστικό φαινόμενο του ρατσισμού και ακραίου εθνικισμού. Δεν είναι τυχαίο, ότι η ίδια η ΟΥΕΦΑ πραγματοποιεί καμπάνια με σύνθημα «Νο to Rascism”  Ας επανέλθουμε όμως στο οξύ πρόβλημα του εθνικισμού στα Βαλκάνια.

Στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι πόλεμοι που ακολούθησαν, έχουν αφήσει ανοιχτές πολλές και μεγάλες πληγές, μία εκ των οποίων είναι το πρόβλημα του Κοσόβου.  Το πρόβλημα αυτό, το οποίο υπήρχε και εντός της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, ακόμα και στα χρόνια του Τίτο, πυροδότησε πολλές εντάσεις στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990.  Με πρόσχημα το πρόβλημα του Κοσόβου, εξαπολύθηκε το 1999 ο πόλεμος του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας, με τα τραγικά αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε.  Τότε, ο πόλεμος εκείνος είχε λήξει με το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που προέβλεπε ότι το Κόσοβο θα παρέμενε με διευρυμένη αυτονομία στη Δημοκρατία της Σερβίας.  Δυστυχώς, το ψήφισμα αυτό παραβιάστηκε με την μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, με ενθάρρυνση των μεγάλων της Δύσης, κυρίως των ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή ενίσχυσε τον αλβανικό μεγαλοϊδεατισμό και εθνικισμό. Από την άλλη, οι σερβικοί πληθυσμοί εντός του Κοσόβου θεώρησαν εαυτούς αδικημένους και είχαμε πολλές φορές αιματηρές συγκρούσεις στην περιοχή της Μιτρόβιτσα.  

Ως αριστερά,  είχαμε ταχθεί εξ αρχής κατά της βίαιης αλλαγής συνόρων στα Βαλκάνια, επισημαίνοντας τους τεράστιους κινδύνους για την υπόθεση της ειρήνης από μια τέτοια εξέλιξη. Παράλληλα είχαμε ταχθεί κατά των πολιτικών του «διαίρει και βασίλευε» και είχαμε υποστηρίξει ενεργά την ιδέα της διαβαλκανικής αλληλεγγύης και συνεργασίας, προτείνοντας ένα «Βαλκανικό Ελσίνκι» και στη συνέχεια ένα «Σχέδιο Βαλκανικής Συνανάπτυξης».  Με τις ιδέες αυτές, προσήλθαμε ως ΣΥΡΙΖΑ τον περασμένο Ιούνιο στο Παγκόσμιο Αντιπολεμικό Φόρουμ του Σαράγεβο, που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.  Το Σαράγεβο χαρακτηρίζεται και «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», λόγω της μεγάλης πολυπολιτισμικής  του παράδοσης  και το σύνθημα στις εκδηλώσεις του Ιουνίου ήταν –όχι τυχαία- «από ένα κόσμο πολέμου και βίας, σε μια Κουλτούρα Ειρήνης και μη βίας».

Καλούμαστε λοιπόν, το σύνθημα αυτό να το κάνουμε «λιανά» στην περιοχή των Βαλκανίων κι αυτό αφορά, όχι μόνο τις κυβερνήσεις αλλά και τα πνευματικά ιδρύματα και τα πολύμορφα κοινωνικά κινήματα της περιοχής.

Ως ελληνικό κίνημα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε και τις ιδέες του Ρήγα του Βελεστινλή, που υπήρξε κήρυκας και  πρωτεργάτης της διαβαλκανικής αλληλεγγύης και συνεργασίας. Αλλά ακόμα και στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου – τότε που μία από τις διαχωριστικές γραμμές Ανατολής-Δύσης στον ευρωπαϊκό χώρο περνούσε από τα βόρεια σύνορα της χώρας μας – οι αριστερές δυνάμεις των Βαλκανίων είχαν πρωτοστατήσει στην προώθηση στις διαδικασίες της διαβαλκανικής συνεννόησης, ιδρύοντας αντίστοιχες κινήσεις.  Μία εξ αυτών ήταν η Ελληνική Επιτροπή για τη Διαβαλκανική Συνεννόηση, που είχε ιδρυθεί το 1958, με πρόεδρο τον Σταμάτη Μερκούρη (πατέρα της Μελίνας Μερκούρη) και αντιπρόεδρο τον Γρηγόρη Λαμπράκη.  Έχουν λοιπόν, οι βαλκανικοί λαοί να επιδείξουν και κοινούς φιλειρηνικούς και αντιφασιστικούς αγώνες, δηλαδή, δεν υπάρχει μόνο η παράδοση που θέλει τα Βαλκάνια «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης».

Σήμερα, στη περιοχή οι δεσμοί αλληλεξάρτησης είναι πολύ ισχυρότεροι εξ αντικειμένου και το γεγονός αυτό αποτελεί το κοινό υπόβαθρο για νέους αγώνες για την αλληλεγγύη, την ισότιμη συνεργασία και την οικοδόμηση ενός «κοινού ειρηνικού βαλκανικού σπιτιού».

*Ο Πάνος Τριγάζης είναι συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ