Ανεπίσημα πρακτικά της ημερίδας "Χρυσωρυχεία - Επιπτώσεις εξόρυξης" στο Επιμελητήριο Έβρου

Πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 27/9/2012 ώρα 11:00 σε αίθουσα του Επιμελητηρίου Έβρου στην Αλεξανδρούπολη ημερίδα με θέμα "Χρυσωρυχεία - Επιπτώσεις εξόρυξης" και προσκεκλημένο εισηγητή τον κ. Γεώργιο Κρεμλή, προϊστάμενο της Διοικητικής Μονάδας Πολιτικής Συνοχής και Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σας παρουσιάζουμε τα ανεπίσημα πρακτικά της ημερίδας, ώστε να ενημερωθείτε και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας. Για τα επίσημα πρακτικά παρακαλούμε απευθυνθείτε στη γραμματεία του Επιμελητηρίου Έβρου.

Ο κ. Τοψίδης Χριστόδουλος, πρόεδρος του Επιμελητηρίου, ξεκινά την ημερίδα αναφέροντας ότι θα δούμε τη νομική πλευρά του θέματος. Είναι ανάμεσά μας ο κ. Γιώργος Κρεμλής, επικεφαλής της Διοικητικής Μονάδας Πολιτικής Συνοχής και Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

 Ο κ. Κρεμλής Γεώργιος ανέφερε ότι έχει ξαναέλθει στην περιοχή μας το 2008 για να συμμετάσχει σε ημερίδα του δήμου σχετική με τα περιβαλλοντικά θέματα του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης. Αναφέρθηκε στην οδηγία που αφορά στις εξορυκτικές δραστηριότητες.

Ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας ότι, σε ότι αφορά το συγκεκριμένο έργο υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πλέγμα οδηγιών:

• Η οδηγία για την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
• Η οδηγία για τις εξορυκτικές δραστηριότητες,
• Η οδηγία για την προστασία των υπογείων υδάτων από ρύπανση που προέρχεται από επικίνδυνες ουσίες,
• Η οδηγία για τη ρύπανση γενικότερα των υπογείων υδάτων,
• Η οδηγία πλαίσιο για τα νερά, και
• Οι οδηγίες για το δίκτυο Natura 2000

Η Οδηγία για της Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προβλέπει ότι για έργα όπως το συγκεκριμένο υποβάλλονται υποχρεωτικά μία «Μη Τεχνική Μελέτη», μία «Περιβαλλοντική Μελέτη», εξέταση των εναλλακτικών χωροθέτησης και τεχνολογίας (εξέταση των διαθέσιμων τεχνολογιών ώστε να επιλεγεί αυτή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανάλογα με το συγκεκριμένο κοίτασμα) και μία μελέτη κόστους-οφέλειας (cost-benefit analysis - η οποία δεν είναι καθοριστική γιατί προέχει η περιβαλλοντική αξιολόγηση). Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθεί στη μηδενική λύση αν διαπιστωθεί ότι το ισοζύγιο του έργου είναι τόσο καταστροφικό για το περιβάλλον και δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με μέτρα μειώσεως των επιπτώσεων ή με αντισταθμιστικά μέτρα τα οποία συνήθως λαμβάνονται σε αυτές τις περιπτώσεις (η λεγόμενη zero option – μηδενική λύση).

Η τεχνολογία σε ότι αφορά τη χρήση κυανίου έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και reference document από το κέντρο ερευνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει και ένα κείμενο καλής πρακτικής το οποίο έχει βγει από τη διεθνή ένωση εξορυκτικών δραστηριοτήτων (International Cyanide Management Code for the Gold Mining Industry) το οποίο καταγράφει τη βέλτιστη πρακτική όσον αφορά την εφαρμογή της τεχνολογίας κυανίου. Εφαρμόζεται σε χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά οι Ευρωπαϊκές προδιαγραφές είναι πιο αυστηρές από το συγκεκριμένο κώδικα.

Η εξέταση γίνεται σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου, από το σχεδιασμό, την αδειοδότηση, τη λειτουργία μέχρι το κλείσιμο και την αποκατάσταση. Γι’ αυτό υπάρχει μία χρηματοπιστωτική εγγύηση που προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προβλέπεται να κατατεθεί τόσο ως εγγύηση λειτουργίας του έργου σύμφωνα με τους κανόνες αδειοδότησής του, όσο και σε περίπτωση κλεισίματος του έργου είτε πρόωρα είτε στο τέλος της ζωής του ώστε το έργο αυτό να αποκατασταθεί.

Εάν κατά τη διάρκεια του έργου διαπιστωθεί κάποια επίπτωση από τη λειτουργία του έργου, εφαρμόζεται η οδηγία για την Περιβαλλοντική Ευθύνη και η οποία προβλέπει ότι ο δικαιούχος του έργου (υπεύθυνος που διαχειρίζεται το έργο – operator) σε αυτή την περίπτωση είναι υπεύθυνος να ενημερώσει άμεσα την αρμόδια αρχή η οποία προβλέπεται, το υπουργείο περιβάλλοντος, τις τοπικές αρχές, ώστε να ληφθούν μέτρα αποτροπής της ζημιάς. Αν υπάρξει κάποια ζημία υποχρεούται να αποκαταστήσει τη συγκεκριμένη ζημία και υπάρχουν και κυρώσεις αφού εφαρμόζεται και η οδηγία για την υποστήριξη ορισμένων περιβαλλοντικών παραβιάσεων. Αν υποτεθεί ότι κάποιος παραβιάζει τη νομοθεσία είτε με δόλο είτε από αμέλεια, αυτό αποτελεί ποινικό αδίκημα το οποίο συνεπάγεται ποινές πέρα από την οδηγία για την Περιβαλλοντική Ευθύνη η οποία είναι οδηγία Διοικητικού Δικαίου η οποία οδηγεί σε υποχρέωση αποκατάστασης ζημίας.

Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες ρυθμίζονται σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου και αν υπάρξει κίνδυνος ζημίας ή επέλθει ζημία τότε ενεργοποιείται η διοικητική ευθύνη του operator και οι ποινικές ευθύνες κατά περίπτωση.

Η πρώτη οδηγία, για τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οδηγεί στην αδειοδότηση του έργου. Για να αδειοδοτηθεί ένα έργο πρέπει να τηρούνται και οι προϋποθέσεις άλλων οδηγιών: 

1) Είμαστε σε περιοχή ή κοντά σε περιοχή Natura 2000; Δεν είμαι σε θέση να το ξέρω αυτό γιατί δεν έχω εικόνα ούτε χαρτογράφηση της περιοχής. Αν είμαστε θα πρέπει να γίνει μία μελέτη αξιολόγησης των επιπτώσεων στην πανίδα και στη χλωρίδα από το συγκεκριμένο έργο.

2) Πρέπει να ακολουθηθεί η οδηγία Σεβέζο 2; Η οδηγία αυτή προβλέπει υποχρεώσεις πέρα από αυτές που προβλέπονται στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Αξιολογεί το έργο ως προς όλες τις επιπτώσεις, στη φύση, στην υγεία, στα νερά, στο έδαφος, στα πάντα. Η Σεβέζο είναι πιο συγκεκριμένη και αξιολογεί το έργο με βάση τη χρήση των χημικών ουσιών οι οποίες εμπλέκονται είτε στην κατασκευή του έργου είτε στη λειτουργία του. Το άρθρο 9 προβλέπει ότι ο υπεύθυνος του έργου πρέπει να κάνει μία μελέτη ασφαλείας (ένα safety report ) η οποία πρέπει να περιλαμβάνει και μία εκτίμηση του κινδύνου (risk analysis). Προβλέπει ότι εάν οι χημικές ουσίες είναι πάνω από συγκεκριμένα όρια που προβλέπει η οδηγία τότε εφαρμόζεται η Σεβέζο 2 και προβλέπει αυστηρότερους όρους ελέγχου σε ότι αφορά τη λειτουργία του έργου. Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο εσωτερικής ασφαλείας (internal emergency plan) και πρέπει να δοθούν πληροφορίες στην αρμόδια αρχή για να γίνει και ένα εξωτερικό σχέδιο ασφαλείας. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζεται η Σεβέζο 2 είναι τα διυλιστήρια, αφού εκεί αποθηκεύονται τεράστιες ποσότητες καυσίμων και υπάρχει κίνδυνος έκρηξης.

Αναφορά στην οδηγία για τα εξορυκτικά απόβλητα. 

Αυτή η οδηγία προβλέπει κανόνες ασφαλούς διαχείρισης των αποβλήτων που παράγονται από τις χημικές δραστηριότητες και θέτει κανόνες οι οποίοι είναι συνάρτηση των κινδύνων που εγκυμονεί μία τέτοια δραστηριότητα. Η οδηγία αυτή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις επιπτώσεις στα επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα και στη ρύπανση του εδάφους και εφαρμόζεται μαζί με την οδηγία Σεβέζο. Αυτή η οδηγία προβλέπει τη χρηματοπιστωτική εγγύηση στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, η οποία καλύπτει τόσο την άδεια όσο και τις υποχρεώσεις αποκατάστασης. Προβλέπεται κι εδώ διαβούλευση με το κοινό και μάλιστα και διασυνοριακά. Για παράδειγμα αν είμαστε σε μία λεκάνη απορροής όπου δεχόμαστε ρύπανση από τη Βουλγαρία, αν η Βουλγαρία ήθελε να κάνει ένα τέτοιο έργο θα έπρεπε να γνωμοδοτούσε και η Ελλάδα. Οι άδειες για τα συγκεκριμένα έργα θα πρέπει να ακολουθούν τις βέλτιστες διαθέσιμες τακτικές (best available techniques) οι οποίες προσδιορίζονται από ένα έγγραφο αναφοράς του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνών. Σε αυτό το έγγραφο προσδιορίζεται πώς θα γίνεται η χρήση κυανίου αν το κυάνιο είναι η τεχνολογία η οποία θα επιλεγεί για το συγκεκριμένο έργο. Ακόμα προβλέπεται στο άρθρο 13 παράγραφος 6 ότι τα όρια συγκέντρωσης κυανίου που θα βρίσκονται στις δεξαμενές, σε περίπτωση που η τεχνολογία καταλήγει σε υγρά απόβλητα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν κάποιο συγκεκριμένο όριο που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση, μάλιστα προβλέπεται διαδικασία καταστροφής του κυανίου πριν από οποιαδήποτε εναπόθεσή του:

• σε υγρή μορφή οπότε μπαίνει σε ειδικές δεξαμενές στεγανοποιημένες οι οποίες δέχονται επικίνδυνα βιομηχανικά λύματα
• σε στερεά μορφή θα πρέπει να γίνει καταστροφή του κυανίου πριν και το απόβλητο που θα παραχθεί να αποτελέσει αντικείμενο διαχείρισης αντίστοιχης αυτής του βιομηχανικού ή του επικίνδυνου απόβλητου παρά το γεγονός ότι έχει προηγηθεί σε μεγάλο ποσοστό η καταστροφή του κυανίου η οποία όμως αφήνει οπωσδήποτε κάποια κατάλοιπα).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει μία σειρά αποφάσεων για τα απόβλητα από εξορυκτικές δραστηριότητες οι οποίες προβλέπουν συγκεκριμένα ποιοι είναι οι κίνδυνοι που πρέπει να αξιολογηθούν, ποια είναι η μεθοδολογία χαρακτηρισμού των μορφών αποβλήτων είτε υγρών είτε στερεών ανάλογα με την τεχνολογία που θα εφαρμοστεί και πώς θα υπολογιστεί η χρηματική εγγύηση η οποία θα πρέπει να καταβληθεί και η οποία θα πρέπει να καλύπτει τη λειτουργία του έργου όσο και το κλείσιμο και την αποκατάστασή του.

Η Οδηγία για την Περιβαλλοντική Ευθύνη καλύπτει τη συγκεκριμένη οδηγία γιατί προβλέπει την αντικειμενική ευθύνη, δηλαδή ευθύνη άνευ πταίσματος. Φταις δεν φταις υποχρεούσαι να αποκαταστήσεις τη ζημιά η οποία έχει ήδη δημιουργηθεί. Μάλιστα προβλέπει ότι έχει την υποχρέωση να ενημερώσει την αρχή και να προχωρήσει στην αποκατάσταση της ζημίας.

Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά προβλέπει για κάθε λεκάνη απορροής τη διαχείριση των υδάτων ώστε μέχρι το 2015 να εξασφαλιστεί μία καλή ποιότητα των υδάτων. Εάν ένα οποιοδήποτε έργο βρίσκεται μέσα σε μία λεκάνη απορροής πρέπει να εξεταστεί τι επιπτώσεις μπορεί να έχει σε αυτή. Πρέπει να έχουμε μέχρι το 2015 οικολογική και χημική ποιότητα στο νερό.

Η διαδικασία αδειοδότησης θα πρέπει να λάβει υπόψη της όλες τις παραμέτρους με βάση την τεχνολογία που θα εφαρμοστεί και τα όρια τα οποία προβλέπονται από τις θεσμοθετημένες οδηγίες.

Το οπλοστάσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπει σε οποιοδήποτε έργο να προχωρήσει. Πυρηνικά εργοστάσια υπάρχουν σε κάποια κράτη μέλη, σε άλλα δεν υπάρχουν. Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ένα νομικό πλαίσιο που λέει «αν θέλετε να προχωρήσετε σε αυτές τις δραστηρίοτητες» μπορείτε να το κάνετε με βάση τις προδιαγραφές που θέτει η νομοθεσία της. Από κει και πέρα, αν η κάθε χώρα θα αποκτήσει πυρηνική ενέργεια ή όχι είναι ένα θέμα που αποφασίζεται στη χώρα με βάση τις σταθμίσεις που γίνονται, οι οποίες δεν είναι μόνο νομικές και περιβαλλοντικές, είναι και οικονομικές, πολιτιστικές.

Με ρωτούν: «Η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι τέτοια. Εμείς τι εγγυήσεις έχουμε ότι θα εφαρμοστεί;» Η απάντηση είναι ότι υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχων, η χώρα είναι υποχρεωμένη να τηρεί τη νομοθεσία, να ελέγχει αυτούς οι οποίοι οφείλουν να τηρούν τη νομοθεσία. Οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να καταθέσει μηνυτήρια αναφορά και μήνυση κατά του υπεύθυνου διαχείρισης μίας μονάδας. Εφόσον η περιβαλλοντική παραβίαση έχει ποινικοποιηθεί, μετά από αυτή τη μήνυση ο υπεύθυνος οδηγείται κατευθείαν στον εισαγγελέα. Το δίκαιο της Ε.Ε. για να αντιδράσει σε περιπτώσεις όπου ο παρανομών προτιμούσε να πληρώνει ένα πρόστιμο και να λειτουργεί παράνομα η επιχείρησή του αφού το πρόστιμο ήταν μικρότερο από τα επιπλέον κόστη, γι’αυτό και εισήγαγε αυτές τις 2 οδηγίες που είναι σχετικά πρόσφατες, την περιβαλλοντική ευθύνη που μπορεί να οδηγήσει και σε ανάκληση της αδείας και την ποινική ευθύνη η οποία θεωρείται ακόμα πιο αυστηρή υπό την έννοια ότι ο υπεύθυνος μπορεί να πάει απευθείας στην φυλακή πέρα από τα πρόστιμα που θα πληρώσει.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει εάν οποιοδήποτε έργο είναι σύμφωνο με τη νομοθεσία του περιβάλλοντος. Εμείς (η Ε.Ε.) δεν θα έρθουμε όμως να εξετάσουμε κάτι. Θεωρούν ότι αρμόδιες αρχές έχουν την υποχρέωση να εξετάσουν πλήρως και να λάβουν υπόψιν τους όλο το κεκτημένο. Αν διαπιστωθεί ότι αυτό δεν έχει γίνει, οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να κάνει καταγγελίες στην Επιτροπή η οποία μπορεί να εξετάσει το έργο και έχει στη συνέχεια τη δυνατότητα να παρέμβει στη λειτουργία του έργου αν διαπιστωθεί ότι η άδεια δεν τηρείται. Τότε θεωρείται ότι το έργο, στη διάρκεια του κύκλου της ζωής του, δεν τήρησε τους όρους αδειοδότησης και αυτό επιτρέπει σε οποιονδήποτε να έρθει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να διαπιστωθεί πλέον περίπτωση κακής εφαρμογής του έργου.

 Ο κ. Γιαννούλης Νικόλαος, της Διανομαρχιακής Επιτροπής, είπε ότι πήρε την πρόσκληση εχθές (Τετάρτη 26/9/2012) και θέλει να ενημερώσει αναλυτικά για όλες τις διαστάσεις του θέματος. Δεν είναι προετοιμασμένοι σήμερα να κάνουν τοποθέτηση. Καλεί το Εμπορικό Επιμελητήριο να τους καλέσει για να παρουσιάσουν το θέμα σε όλες τις διαστάσεις οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, νομικές.

Ο κ. Μαρκόπουλος Γεώργιος, της Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε. λέει ότι η μελέτη της εταιρείας του έχει γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες που προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, τα δε μέτρα που έχει πάρει είναι πολύ πιο αυστηρά. Επειδή μιλήσατε για όρια κυάνωσης της λεκάνης απόθεσης σε αυτή τη λύση έχουμε πολύ αυστηρότερα κριτήρια, τα όρια που έχουμε στην απόθεση στερεών αποβλήτων με χρήση φιλτροπρεσών είναι 10 φορές πιο αυστηρά. Δεν είμαστε σε Natura 2000, θα κάνουμε Σεβέζο, είμαστε κάτω απ’το όριο που είπατε για emergency plan αλλά είμαστε στα όρια να κάνουμε Σεβέζο. Εμείς θα κάνουμε Σεβέζο στα πλαίσια της άδειας λειτουργίας του έργου και έχουμε εφαρμόσει ότι προβλέπεται.

Ο κ. Κρεμλής Γεώργιος παραδέχεται ότι δεν είναι γνώστης της μελέτης ούτε είχε τη δυνατότητα να την αξιολογήσει. Θεωρώ ότι αυτή είναι μία πρακτική που έχει εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες οι οποίες, λόγω των κοινωνικών αντιδράσεων, ανάγκασαν τους επενδυτές να λάβουν αυστηρότερα μέτρα ώστε να καλύψουν όλο το φάσμα των θεμάτων ως εάν μία μονάδα είχε υψηλότερες, μεγαλύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον από αυτήν η οποία θα έχει. Ακόμα κρατώ το ότι δε θα υπάρξει λεκάνη τελμάτων. Οι αντιδράσεις είναι πολύ μεγαλύτερες όταν υπάρχει υγρό γιατί τίθενται θέματα χωρητικότητας της λεκάνης και ενδεχομένως επίδρασης με τον υδροφόρο ορίζοντα, παρά το γεγονός ότι οι λεκάνες αυτές πρέπει να γίνονται με προδιαγραφές ΧΥΤΕΑ, οι οποίες είναι πάρα πολύ αυστηρές. Το στερεό απόβλητο μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαχείρισης όπως και τα επικίνδυνα στερεά απόβλητα για τα οποία οι τεχνολογίες διαχείρισης σήμερα είναι: ή πυρόλυση (θερμική επεξεργασία) ή δημιουργούνται ΧΥΤΕΑ με πολύ αυστηρές προδιαγραφές όπου χρησιμοποιείται τσιμέντο και μεμβράνες για να εξασφαλιστεί ότι δε θα υπάρχει καμία επαφή του επικίνδυνου απόβλητου με το έδαφος.

Διαμαντίδης Ηλίας (πρώην δημοτικός σύμβουλος Φερών):

Με βάση την εισήγηση συμπεραίνει κανείς ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα για το περιβάλλον. Η καταστροφή όμως του περιβάλλοντος είναι αυτή που δημιουργεί αντιδράσεις. Σε ποιές άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει γίνει ανάλογη επένδυση και τι αντιδράσεις υπήρξαν; Δεν είναι δυνατό να θέσει άλλες ερωτήσεις γιατί ο κ. Κρεμλής δεν είναι ενήμερος για τα περιβαλλοντικά αυτής της μελέτης.

Γρηγοριάδης Νικόλαος (επικεφαλής δημοτικής παράταξης μείζονος αντιπολίτευσης δήμου Αλεξανδρούπολης):

• Πώς μετατρέπεται η οδηγία της Ε.Ε. στη νομοθεσία κάθε χώρας-μέλους;
• Είστε ευχαριστημένος από τους ελληνικούς μηχανισμούς ελέγχου;
• Η Ευρωπαϊκή Ένωση ελέγχει απευθείας τα έργα ή ελέγχει τους μηχανισμούς ελέγχου που με τη σειρά τους ελέγχουν τα έργα;

Όπως πολύ σωστά είπατε, κάποιοι επιχειρηματίες προτιμούσαν να πληρώσουν το πρόστιμο γιατί τους συνέφερε περισσότερο από το να τηρούν τη νομοθεσία. Μήπως και το Ελληνικό Κράτος φτάσει στη θέση να πει ότι τα οφέλη από τη συγκεκριμένη επένδυση είναι μεγαλύτερα από το πρόστιμο που θα μας βάλει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Χατζηκωνσταντίνου Κωνσταντίνος (πρόεδρος ένωσης ξενοδόχων):

Υπάρχει ένα θέμα ανησυχίας, δικαιολογημένης κατά την άποψή μου, του κυανίου. Μετά την αλλαγή όπου απαλείφεται η λίμνη τελμάτων και πάμε πλέον σε στερεά απόβλητα με κάποια υπολειπόμενη περιεκτικότητα σε κυάνιο, υπάρχει κάποια αντίστοιχη περίπτωση καλής πρακτικής στο χώρο ευθύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ποια είναι η εμπειρία της επιτροπής για τη συγκεκριμένη μέθοδο;

Τι προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την παρακολούθηση του έργου (monitoring), τι ευθύνες έχει το κράτος μέλος, τι ευθύνες έχει η τοπική κοινωνία; Μέσα από τις οδηγίες τις οποίες προαναφέρατε και όλο το νομικό πλέγμα που οπλίζει το οπλοστάσιό μας απέναντι σε κάθε επένδυση, έχει δικαίωμα η τοπική κοινωνία να έχει έναν θεσμοθετημένο τοπικού επιπέδου μηχανισμό, που να είναι πάνω απ’το έργο και να μην είναι απλά ένας ανεξάρτητος παρατηρητής αλλά να έχει και κάποια ισχύ, δηλαδή να μπορεί κάποια στιγμή όταν μπορεί να αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα των κρατικών μηχανισμών να πούμε εμείς σε τοπικό επίπεδο έχουμε το δικό μας μηχανισμό παράλληλα με τον όποιο κρατικό μηχανισμό. Υπάρχει τέτοιο θεσμικό πλαίσιο;

Κρεμλής Γεώργιος:

Εγώ δεν θέλησα να εξωραΐσω καμία απολύτως εικόνα ή κανένα απολύτως έργο. Σας είπα τι πρέπει να γίνει για να μπορεί να αδειοδοτηθεί ένα έργο και ποιές είναι οι προδιαγραφές, οι λύσεις για να μπορέσει ένα τέτοιο έργο να υλοποιηθεί. Από εκεί και πέρα η υλοποίηση του έργου είναι θέμα εθνικής αρμοδιότητας. Για παράδειγμα, στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει θέση, απλά σου λέει: «Θέλεις να κάνεις πυρηνικό εργοστάσιο; Θα ακολουθήσεις αυτές ακριβώς τις προδιαγραφές.» Κάποια στιγμή έλεγα ότι η Ιαπωνία ήταν πολύ ασφαλής χώρα όταν ορισμένες εκτιμήσεις έλεγαν ότι υπάρχει κίνδυνος στις περιοχές που υπάρχει υψηλή σεισμικότητα. Εγώ τότε έλεγα ότι «Η Ιαπωνία έχει πάρα πολύ υψηλή σεισμικότητα και παρόλα αυτά υπάρχουν». Βλέπετε όμως τι έγινε, ήρθε το τσουνάμι μαζί με ένα συνδυασμό παραγόντων και δημιούργησε πρόβλημα εκεί που κανείς δεν το περίμενε λόγω κλιματικής αλλαγής. Θέλω λοιπόν να σας πω ότι ο παράγων «ανωτέρα βία» είναι ένας παράγων απρόβλεπτος. Εγώ σας ανέφερα το νομικό πλαίσιο. Την άδεια δεν την έχω δει, δεν έχω δει αν υπάρχουν υπερβάσεις και δεν έχω δει ακριβώς πώς θα εφαρμοστεί η συγκεκριμένη τεχνολογία. Αυτό που σας είπα όμως είναι ότι αυτές οι συγκεκριμένες δραστηριότητες μπορούν να αδειοδοτηθούν και επιτρέπονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπό προϋποθέσεις.

Η οδηγία είναι νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δεσμευτική και πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο. Αν η οδηγία δεν μεταφερθεί σωστά, η Επιτροπή κινεί διαδικασία παραβιάσεως κατά της χώρας η οποία μπορεί να καταλήξει και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της χώρας. Άρα η οδηγία εφαρμόζεται στη χώρα όπως ακριβώς πρέπει να εφαρμοστεί μία οδηγία.

Μηχανισμοί ελέγχου υπάρχουν και μέσα στην Ελλάδα και εκτός Ελλάδας. Υπάρχει το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος το οποίο ανά πάσα στιγμή μπορεί να παρέμβει κατόπιν καταγγελίας ή αυτεπάγγελτα και να εξετάσει αν μία δραστηριότητα αδειοδοτημένη ή μη έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το monitoring προβλέπεται από την άδεια λειτουργίας και γι’ αυτό και υπάρχει και η εγγύηση η οποία θα καταπέσει αν δεν τηρούνται οι όροι της άδειας λειτουργίας. Monitoring υπάρχει, και εσωτερικό και εξωτερικό. Κάτι που θα μπορούσατε να κάνετε είναι να δημιουργήσετε εσείς ένα μηχανισμό ελέγχου ο οποίος να μπει μέσα στην αδειοδότηση του έργου και θα λέει ότι «Εμείς ως αρμόδιοι φορείς θα έχουμε πρόσβαση σε συνεχή βάση σε όλα αυτά τα στοιχεία», τα οποία ούτως ή άλλως, σύμφωνα με τις οδηγίες αυτές, πρέπει να είναι δημόσια και άρα οποιοσδήποτε πολίτης έχει πρόσβαση. Αν εσείς κρίνετε ότι πρέπει να γίνει το έργο και ότι πρέπει να μπορείτε να βλέπετε αν αυτά τα οποία έχουν αδειοδοτηθεί τηρούνται στην πράξη, θα έχετε τη δυνατότητα μέσω κάποιου φορέα στον οποίο θα συμμετέχετε, ανάλογα με τις αποφάσεις του πώς εσείς θα κρίνετε ότι πρέπει να στελεχωθεί αυτός, να κάνετε αυτό το πράγμα. Εγώ θα σας έλεγα και μία άλλη εναλλακτική, μπορείτε κάθε ένα χρόνο ως 18 μήνες, να προσλαμβάνετε με έξοδα του κράτους ένας ανεξάρτητος φορέας ο οποίος θα κάνει ένα audit, μία αξιολόγηση. Αυτοί οι ανεξάρτητοι φορείς, για τους οποίους τίθεται και θέμα αξιοπιστίας, αν θα κάνουν σωστά τη δουλειά τους, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν σωστά τη δουλειά τους και πολλές φορές είναι βασιλικότεροι του βασιλέως. Έχετε τη δυνατότητα να βάλετε έναν τέτοιον όρο ότι κάθε τόσο θα υπάρχει ένας auditor ο οποίος θα μπορεί να αξιολογήσει και να κάνει μία έκθεση. Το στερεό απόβλητο είναι αποτέλεσμα μίας προηγούμενης εργασίας καταστροφής του κυανίου. Εάν υποτεθεί ότι το κυάνιο δεν έχει καταστραφεί, το υπόλειμμα που είναι στερεό απόβλητο, θα πρέπει να το διαχειριστεί η μονάδα ως επικίνδυνο απόβλητο το οποίο θα πάει για πυρόλυση ή σε ΧΥΤΕΑ, σε μία μονάδα ταφής επικίνδυνων αποβλήτων.

Η Σουηδία θα εισάγει το μετάλλευμα από μία μονάδα που αδειοδοτήθηκε στη Βουλγαρία και θα γίνεται η κυάνωση στη Σουηδία. Είναι κι αυτή μία επιλογή. Το θέμα είναι ή την κάνεις την επένδυση ή δεν την κάνεις καθόλου. Διότι αν είναι να την κάνεις την επένδυση με μία πολύ μικρή προστιθέμενη αξία τότε καλύτερα να μη την κάνεις. Αν είναι να την κάνεις πρέπει να την κάνεις μετά λόγου γνώσεως και έχοντας με το χέρι στην καρδιά την πεποίθηση ότι όλα θα γίνουν ακριβώς όπως τα προβλέπει η άδεια και ότι η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα εφαρμοστεί ευλαβικά στο συγκεκριμένο θέμα κατά την κατασκευή, τη λειτουργία και στο πέρας του κύκλου ζωής.

Δεν έχω κάνει μία σχετική μελέτη (ως προς το σε ποιές χώρες έχουν γίνει ανάλογες επενδύσεις), η εμπειρία μας είναι τι θέματα έρχονται σ’εμάς. Εμείς δεν τα βλέπουμε όλα. Σας λέω ότι στη Σουηδία υπάρχουν μονάδες τέτοιες, όπως σας λέω ότι μία μονάδα στη Ρόσια Μοντάνα στη Ρουμανία δεν προχώρησε διότι οι συγκεντρώσεις ήταν τόσο υψηλές και δεν υπήρχε δυνατότητα καταστροφής του κυανίου όπου οι περιβαλλοντικές αρχές της ίδιας της χώρας έκριναν ότι η συγκεκριμένη μονάδα δεν πρέπει να προχωρήσει. Αυτό είναι παράδειγμα αντίστροφο από άλλες επενδύσεις που προχώρησαν γιατί κρίθηκε ότι οι συγκεντρώσεις δεν είναι υψηλές ή διότι τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται με βάση τις οδηγίες αυτές μπορούνε να μειώσουν όλες τις επιπτώσεις του περιβάλλοντος. Δεν περίμενα την ερώτηση αυτή (σε ποιές χώρες έχουν γίνει ανάλογες επενδύσεις), η πρόσκληση του κ. Τοψίδη ήταν να σας παρουσιάσω το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη σημερινή αυτή επένδυση.

Μακρίδης Ευστάθιος(πρόεδρος Εμπορικού Συλλόγου):

Εάν η εταιρεία δεν πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις τις περιβαλλοντικές και όσες προβλέπονται από την ελληνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, θα μπορούσε να αδειοδοτηθεί μία τέτοια μονάδα εδώ που θα υπήρχε έστω, και κατά ελάχιστο, κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και για το περιβάλλον και τον υδροφόρο ορίζοντα που ακούμε τόσα χρόνια;

Εάν μπορεί η τοπική κοινωνία γενικότερα ή το κράτος να ελέγξει αυτή την μονάδα μετά την αδειοδότηση, αν και το απαντήσατε – είπατε ότι ελέγχεται έμμεσα ή άμεσα από τους τοπικούς φορείς, αν μπορεί να ελεγχθεί ή αν μπορεί να ελεγχθεί ευρωπαϊκά.

Αν ερχόσασταν να ζήσετε στην πόλη μας, θα ήταν ένας λόγος να μην έρθετε εδώ γιατί λειτουργεί μία μονάδα χρυσού στην περιοχή;

Ιντζεπελίδου Ελένη:

Αν εσείς, ως εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχετε μία ολοκληρωμένη μελέτη για την στεγανοποίηση αυτή, αν έχει γίνει σε άλλες χώρες το ίδιο σύστημα για την εναπόθεση αποβλήτων και αν είναι πραγματικά επιτυχής ή όχι. Είναι πάρα πολύ ουσιαστικό, η εταιρεία είχε πει αρχικά έναν άλλο τρόπο και τώρα λέει έναν άλλο τρόπο, εμείς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιός είναι ο σωστός αλλά θα ήθελα να ξέρω, μπορεί να μας διαβεβαιώσει η ευρωπαϊκή ένωση ότι ο τρόπος στεγανοποίησης μας εξασφαλίζει;

Καφετζής Άλκης (WWF Ελλάς, Γραφείο Δαδιάς):

Μας παρουσιάσατε πολύ ωραία το πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η σύνταξη των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Όχι γι’αυτό το έργο αλλά γενικότερα, οι μελέτες βασίζονται ως επί το πλείστον σε ποιοτικές αξιολογήσεις των μελετητών. Πώς μπορούμε, θεσμικά ή όχι, να εξασφαλίσουμε ότι αυτές οι αξιολογήσεις είναι αξιόπιστες και πως θα οδηγηθούμε με σχετική ασφάλεια ότι αυτό το έργο δε θα είναι ριψοκίνδυνο για την περιοχή; Ποια είναι η αξιοπιστία των μελετών;

Κρεμλής Γεώργιος:

Ένα έργο το οποίο δεν τηρεί τη νομοθεσία της Ε.Ε. και αν ακόμα δεν είχε μεταφερθεί η οδηγία στο εσωτερικό δίκαιο, πρέπει να εφαρμοστεί η οδηγία. Μηχανισμοί ελέγχου μέσα στην Ελλάδα είναι το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, η προσβολή στα δικαστήρια της άδειας. Το κοινοτικό δίκαιο σας δίνει όλα τα δικαιώματα: πρόσβαση στην πληροφόρηση, συμμετοχή στις αποφάσεις και πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Έχετε όλες αυτές τις δυνατότητες ως πολίτες της Ε.Ε. και της Ελλάδας. Ότι άλλο πρόβλημα υπάρξει μπορεί να έρθει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία θα εξετάσει αν παραβιάζεται η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα στραφεί κατά της χώρας. Το 3^ο και το πιο βασικό είναι ότι επειδή η Ε.Ε. δεν εμπιστεύεται πάντα την κεντρική διοίκηση, για παράδειγμα είχαμε βάλει πρόστιμο για το Φαράγγι του Κουρουπητού, και γι’αυτό η Ε.Ε. θέσπισε την περιβαλλοντική ευθύνη και το ποινικό δίκαιο ώστε να μην περιμένει ο πολίτης την Ελληνική Δημοκρατία αν και πότε θα κινηθεί ύστερα από διαδικασία παραβιάσεως που θα ασκήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της Ελλάδος, αλλά να μπορεί ο πολίτης να πάει κατευθείαν στον εισαγγελέα για να καταγγείλει μία παραβίαση κανόνων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υπερέχουν έναντι των κανόνων του Ευρωπαϊκού Δικαίου.

Παρέμβαση δημότη:

Καλά όλα αυτά, αλλά γνωρίζουμε όλοι ότι οι διαδικασίες αυτές είναι πολύ χρονοβόρες. Για να διαπιστωθεί αυτό το φαινόμενο παραβίασης από το σημείο που θα διαπιστωθεί μέχρι που θα αποδοθεί η ευθύνη τι θα γίνεται στη λειτουργία του έργου; Θα συνεχίσει; Θα σταματήσει;

Κρεμλής Γεώργιος:

Αν το θέμα πάει μέσω Βρυξελλών, θα πάρει χρόνο, συμφωνώ μαζί σας. Κάποτε έγινε συζήτηση να γίνει σώμα Ευρωπαίων επιθεωρητών περιβάλλοντος. Αυτό δεν υπάρχει όμως. Σεβόμαστε τα κράτη τα οποία είναι υποχρεωμένα να τηρήσουν τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εμείς στις Βρυξέλλες ελέγχουμε πώς κινείται η νομοθεσία. Οι μηχανισμοί όμως είναι πολλοί. Δε θα περιμένετε, ύστερα από μία καταγγελία που θα στείλετε στις Βρυξέλλες και που εμείς θα κινήσουμε μία διαδικασία παραβιάσεως, να δείτε τι θα γίνει διότι συμφωνώ μαζί σας αν υπάρχει ένα πρόβλημα θα κινηθείτε παράλληλα σε όλα τα επίπεδα που σας είπα προηγουμένως: ποινικό δίκαιο, περιβαλλοντική ευθύνη, συνήγορος του πολίτη, μηνυτήρια αναφορά στον εισαγγελέα, Βρυξέλλες, ερώτηση στο Εθνικό Κοινοβούλιο, κλπ.

Μία επένδυση όπως η συγκεκριμένη, η οποία είναι στοχοποιημένη, θα πρέπει κάθε μέρα να αποδεικνύει ότι δεν είναι ελέφαντας. Αν αυτή η επένδυση δει κάποια μέρα το φως, αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει κάθε μέρα να φυσάνε το γιαούρτι διότι θα ξέρουν ότι θα υπάρχει ο έλεγχος αυτός.

Για την αξιοπιστία των μελετών, εάν ήταν απλά ένα έργο που αδειοδοτείται από την οδηγία για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα σας έλεγα ότι η ποιότητα της μελέτης είναι κάτι το οποίο εμείς δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Υπήρξαν περιπτώσεις στο παρελθόν, και σε άλλες χώρες και στην Ελλάδα, όπου η ποιότητα της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν ήταν πολύ υψηλών προδιαγραφών. Στο συγκεκριμένο θέμα εφαρμόζονται 10 οδηγίες, δηλαδή η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων θα πρέπει να πιάσει απ’όλες τις πλευρές. Σε κάθε περίπτωση και η Σεβέζο και η οδηγία για τα απόβλητα από εξορυκτικές δραστηριότητες εφαρμόζονται αυτοτελώς, συμπληρώνουν τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και καλύπτουν τυχόν αδυναμίες της ΜΠΕ.

Στις 23/10 θα βγει η νέα οδηγία για τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων η οποία θα εισαγάγει και κάποια ποιοτικά στοιχεία για το πώς πρέπει να γίνονται οι μελέτες και μηχανισμούς ελέγχου της ποιότητάς τους.

Στο συγκεκριμένο θέμα εφαρμόζεται η οδηγία για τις μελέτες και όλες οι άλλες οδηγίες που εφαρμόζονται αυτοτελώς με υποχρεώσεις πολύ πιο αυστηρές και συγκεκριμένες, και που στοχεύουν η μία στα απόβλητα εξόρυξης και η άλλη στις χημικές ουσίες οι οποίες χρησιμοποιούνται και στα απόβλητα εξόρυξης και στο πλαίσιο ενός ελέγχου.

Στον κ. Μακρίδη, απαντώ ότι αν είχα την πεποίθηση, με το χέρι στην καρδιά και θα έπρεπε να το διαπιστώσω κι εγώ ο ίδιος, ότι το έργο θα τηρήσει ευλαβικά όλους τους όρους και ότι θα υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου και δεν θα υπάρξει πρόβλημα στον κύκλο ζωής του, δεν θα αντιδρούσα υπό την προϋπόθεση ότι θα είχα πειστεί ότι η προστιθέμενη αξία απ’το έργο και τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη του έργου είναι ικανά για να μου επιτρέψουν να δεχθώ μία τέτοια επένδυση.

Μακρίδης Ευστάθιος:

Εσείς όμως είπατε ότι όλα λειτουργούν υπέρ μας, ο συνήγορος του πολίτη, κλπ. Ε

Πηγή: pamemprosta.org