Μάχη και χρονοστρατηγική προσέγγιση

Ν. Λυγερός
Ένας απλός αλλά αποτελεσματικός τρόπος να εμβαθύνουμε τα νοητικά σχήματα της χρονοστρατηγικής, είναι να εξετάσουμε την έννοια της μάχης. Σε παραδοσιακό επίπεδο, η μάχη είναι εγκλωβισμένη σ’ έναν περιορισμένο χώρο και σ’ ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, θεωρείται συρρικνωμένη στον χωροχρόνο και μπορεί ν’ αποτελέσει μονάδα ενός πολέμου. Τα προβλήματα αρχίζουν σε αυτήν την παραδοσιακή προσέγγιση με τις μάχες που διαρκούν. Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι πολιορκίες, και σίγουρα το ενδεικτικό είναι η πολιορκία του Ηρακλείου, που κράτησε 21 χρόνια και θεωρείται η μεγαλύτερη όλων των εποχών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η γεωστρατηγική έχει ελάχιστα να πει, εκτός από το να αποδεχθεί ότι είναι εξαιρέσεις για τη θεώρησή της. Ενώ η τοποστρατηγική, που βασίζεται στις σχέσεις και όχι στις αποστάσεις, εξηγεί το πλαίσιο ιστορικά, αλλά περιγραφικά, και μόνο. Χρειάζεται η χρονοστρατηγική με τις χορδές της, για να εξηγήσει πραγματικά αυτό το φαινόμενο, αφού αποτελείται από διαχρονικές σχέσεις. Μια μοντελοποίηση του φαινομένου αυτού γίνεται με μια σειρά παρτίδων στο σκάκι. Ενώ κάθε παρτίδα είναι πρακτικά ανεξάρτητη από την άλλη, αφού τα πιόνια και τα κομμάτια επανέρχονται στις αρχικές τους θέσεις μετά το τέλος της παρτίδας, παρουσιάζεται ένα παράδοξο, όταν είναι οι ίδιοι δύο παίκτες που παίζουν στη σειρά. Σε πρώτο επίπεδο, βλέπουμε ότι παίζουν πολλές φορές το ίδιο άνοιγμα, ενώ πρακτικά θεωρούμε ότι είναι άσχετα μεταξύ τους. Σε δεύτερο επίπεδο, ο ένας παίκτης μπορεί να χρησιμοποιήσει το άνοιγμα που επέλεξε ο άλλος σε προηγούμενο αγώνα. Σε τρίτο επίπεδο, αντιλαμβανόμαστε στην ανάλυση, ότι το παίξιμο των παρτίδων επηρεάζεται από τα προηγούμενα. Στην πραγματικότητα, η απόσταση μέσα στη σκακιέρα δεν επαρκεί για την κωδικοποίηση. Και οι σχέσεις των κομματιών και των πιονιών δεν έχουν τα όρια μόνο μιας παρτίδας. Έτσι ενεργοποιούνται οι χορδές της χρονοστρατηγικής και πρέπει ο στρατηγιστής να τις έχει στη σκέψη του, για να κάνει μια σωστή ανάλυση και μια αποτελεσματική σύνθεση. Με τη χρονοστρατηγική προσέγγιση η διάρκεια της μάχης δεν είναι προβληματική πια, αλλά χαρακτηριστική. Κι έτσι καταλαβαίνουμε καλύτερα και τη ρήση του Clemenceau: Δεν υπογράφουμε συνθήκες για να τελειώσουμε τους πολέμους, αλλά για να τους αρχίσουμε. Η χρονοστρατηγική αποδεικνύει την ανθεκτικότητα της πολυκυκλικότητας.