«Οταν πουλάς σε μια τιμή διπλάσια ή τριπλάσια από τα καθαρά κέρδη ενός οργανισμού, μιας εταιρείας, τότε δεν πουλάς, χαρίζεις»
Αντώνης Σαμαράς, 9 Οκτωβρίου 2011, από το βήμα της ΔΕΘ
Ηταν καλοκαίρι του 2013, όταν με φωτογραφίες, χαμόγελα και ηχηρές ανακοινώσεις περί ανάπτυξης, έπεσαν οι υπογραφές για την πώληση του 33% του ΟΠΑΠ, κάτω από ένα κείμενο «περίκλειστο», εμπιστευτικό και επτασφράγιστο!
Το ελληνικό Δημόσιο πουλάει τον Αύγουστο του 2013 ίσως το καλύτερο φιλέτο του.
Η μεγαλύτερη λοταρία στην Ευρώπη, μια από τις 5 μεγαλύτερες σε κερδοφορία στοιχηματικές εταιρείες (operators) παγκοσμίως, μια υγιής κρατική εταιρεία με μηδενικό έως τότε τραπεζικό δανεισμό, πωλείται από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου μέσω ΤΑΙΠΕΔ και με υπουργό Οικονομίας τον Γιάννη Στουρνάρα σε εξευτελιστική τιμή στο εταιρικό σχήμα Emma Delta.
Στην τελευταία συμμετέχουν Τσέχοι επενδυτές μαζί με τους επιχειρηματίες Δημήτρη Μελισσανίδη και Δημήτρη Κοπελούζο, οι οποίοι υποστήριζαν σθεναρά τον Α. Σαμαρά, ενώ είναι γνωστό ότι διατηρούσαν φιλικές σχέσεις με πολλά από τα τότε στελέχη της κυβέρνησης.
Το τίμημα
Η διεθνής εμπειρία, σε όποια χώρα του κόσμου έχει πραγματοποιηθεί αντίστοιχη αγοραπωλησία, δείχνει πως ο μέσος όρος του τιμήματος υπερβαίνει ένα ποσό 5-7 φορές μεγαλύτερο από τα μεικτά ετήσια έσοδα της εταιρείας προ φόρων.
Το 2012 ο ΟΠΑΠ είχε μεικτά έσοδα προ φόρων 1,2 δισ. ευρώ. Το ΤΑΙΠΕΔ, με πρόεδρο τότε τον Στέλιο Σταυρίδη, ανακοινώνει την υπογραφή της σύμβασης πώλησης (όχι παραχώρησης) του 33% του κερδοφόρου ΟΠΑΠ έναντι τιμήματος 652 εκατ. ευρώ (622 εκατ. ευρώ μετρητοίς και 30 εκατ. ευρώ σε 10 ισόποσες ετήσιες δόσεις).
Μαζί με τα μερίσματα της χρήσης του 2012 το συνολικό ποσό ανήλθε στα 712 εκατ. ευρώ.
Ενδεικτικό είναι πως το τίμημα για την πώληση ήταν μικρότερο από όσο είχε δώσει δύο χρόνια νωρίτερα η ίδια η ΟΠΑΠ Α.Ε. για την άδεια εγκατάστασης μόνο των VLT’S (ηλεκτρονικά φρουτάκια).
Λίγες ώρες μετά τις υπογραφές «διαρρέει» η είδηση σε μέσο της Κεφαλονιάς πως ο πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ «πέταξε» στο νησί με το προσωπικό αεροσκάφος του Δ. Μελισσανίδη.
Η είδηση επιβεβαιώθηκε και λίγο αργότερα ο Στ. Σταυρίδης αποπέμφθηκε.
Το δάνειο
Ενα από τα σημαντικά στοιχεία αυτής της αποκρατικοποίησης ήταν το γεγονός πως, για να καλύψει μεγάλο μέρος του τιμήματος η ανάδοχος Emma Delta, πήρε ομολογιακά δάνεια 400 εκατ. ευρώ.
Το πρώτο ήταν ύψους 250 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 8% (καλυμμένο με μετοχές ΟΠΑΠ ως ενέχυρο) και το δεύτερο 150 εκατ. με επιτόκιο 12% (ακάλυπτο).
Τα δάνεια αυτά, έστω και με τα υψηλά επιτόκια, χορηγήθηκαν σε μια περίοδο που ο τραπεζικός δανεισμός ήταν σχεδόν απαγορευτικός.
Λίγο καιρό μετά τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, η είδηση για τη χορήγηση τόσο υψηλών δανείων με σκοπό την αγορά κρατικής περιουσίας θα αποτελούσε σκάνδαλο τόσο για την κοινωνία όσο και για τον επιχειρηματικό κόσμο.
Η είδηση πέρασε τότε στα «ψιλά».
Πώς μεθοδεύτηκε η πώληση στην Emma Delta
1. Προετοιμασία. Το έδαφος της πώλησης του ΟΠΑΠ και μάλιστα με την αποδοχή μίας και μόνης πρότασης σε έναν υποτιθέμενο ανταγωνιστικό διαγωνισμό προετοιμάστηκε κατάλληλα, ούτως ώστε να μην υπάρχουν αρχικά σφοδρές επιχειρηματικές αντιδράσεις, που ήταν άλλωστε και οι μόνες αντιδράσεις που δυσκόλευαν την περίοδο εκείνη την κυβέρνηση.
Συγκεκριμένα, ένα μήνα νωρίτερα ο ΟΠΑΠ ανακοίνωνε την υπογραφή μιας άλλης σύμβασης παραχώρησης και πάλι μέσω ΤΑΙΠΕΔ, της 12ετούς άδειας για την εκμετάλλευση των κρατικών λαχείων από την κοινοπραξία ΟΠΑΠ-Ιntralot-Scientific Games.
Το τίμημα ήταν 190 εκατ. ευρώ και αργότερα χαρακτηρίστηκε «αλμυρό» από τον Σπύρο Φωκά, συνεργάτη του Δ. Μελισσανίδη και τότε εκπρόσωπο των επενδυτών της Emma Delta.
Ο τελευταίος χαρακτήριζε υψηλές και παράνομες τις αμοιβές των προμηθευτών των Ελληνικών Λαχείων, Intralot και SG, δίνοντας μια πρόγευση για την επιχειρηματική κόντρα που θα ακολουθούσε.
Στην κοινοπραξία μετείχαν με 67% ο ΟΠΑΠ, με 16,5% η Intralot και με 16,5% η Scientific Games.
2. Αποτίμηση. Για την αποτίμηση της αξίας του ΟΠΑΠ δεν λήφθηκε υπόψη η κερδοφορία της τελευταίας πενταετίας, αλλά μόνο του 2012, μία χρονιά κατά την οποία ο οργανισμός παρουσίασε κάμψη στα κέρδη του.
Οταν το 2012 ανακοινώθηκε ξαφνικά η αλλαγή του φορολογικού καθεστώτος στα κέρδη των παικτών και στα μεικτά κέρδη του ΟΠΑΠ, προκλήθηκε ραγδαία πτώση της μετοχής του ΟΠΑΠ.
Ενώ -δε- τότε η κυβέρνηση μιλούσε για συμφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το ελληνικό Δημόσιο ως προς την πώληση του ΟΠΑΠ, δεν δημοσιεύτηκε τίποτα ως προς το περιεχόμενο των συνομιλιών.
Οι αντιδράσεις των εργαζομένων του ΟΠΑΠ ήταν τότε σφοδρές, το ίδιο και οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης (ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ).
Για διαγωνισμό «παρωδία» είχε κάνει λόγο ο σημερινός υπουργός Γ. Σταθάκης, αφήνοντας σαφείς αιχμές κατά του Γ. Στουρνάρα, αποδομώντας παράλληλα τον ισχυρισμό των επενδυτών ότι τα 650 εκατ. ευρώ είναι 18 φορές το ετήσιο κέρδος του ΟΠΑΠ.
Ο τότε βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ έγραφε στην εφημερίδα «Αυγή» πως «δεν υπάρχει καμία απολύτως αποτίμηση των μελλοντικών υπεραξιών του ΟΠΑΠ, ενώ αντίθετα υπάρχει υπερδιόγκωση του συναλλαγματικού κινδύνου και διαφόρων μελλοντικών επισφαλειών. Η αξία του οργανισμού έχει αποτιμηθεί τεχνητά στα 1,8 δισ., ενώ λίγο πιο αξιόπιστες τεχνικές αποτίμησης την τοποθετούν στα 3,5 δισ.».
Στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση με αποδείξεις και πίνακες κινήθηκαν και όλες οι αντιρρήσεις των εργαζομένων, πολλοί εκ των οποίων έχουν προσφύγει στην ελληνική Δικαιοσύνη.
3. Λεόντειος σύμβαση. Οι ουσιώδεις λεπτομέρειες αυτής της σύμβασης δεν έγιναν ποτέ γνωστές, καθώς με πρωτοφανείς όρους επιβλήθηκε «ρήτρα εμπιστευτικότητας έναντι όλων».
Σήμερα, αν ένας βουλευτής επιθυμεί να ενημερωθεί για τους όρους αυτής της μεταβίβασης μετοχών ενός κρατικού περιουσιακού στοιχείου, δεν μπορεί.
Δεν υπάρχει διεθνώς προηγούμενο ύπαρξης ανάλογης ρήτρας εμπιστευτικότητας σε περίπτωση μιας σύμβασης που προέρχεται από διεθνή διαγωνισμό, στον οποίο όλοι οι όροι ήταν γνωστοί.
Οσοι ήξεραν στην αγορά δεν είχαν απορίες για το γεγονός πως στον διεθνή διαγωνισμό για μια τόσο κερδοφόρα επιχείρηση κατέβηκε μόνο ένας υποψήφιος.
Παγιδευμένη στις ρήτρες η κυβέρνηση Τσίπρα
Η «Εφ.Συν.», έχοντας στα χέρια της την περιβόητη σύμβαση, αποκαλύπτει σήμερα πώς το «δωράκι» της κυβέρνησης Σαμαρά «εγκλωβίζει» και τη σημερινή κυβέρνηση, δημιουργώντας επιπλέον δημοσιονομικούς πονοκεφάλους.
Ενα δωράκι που κρίθηκε αναγκαίο, προκειμένου να βγουν τότε τα νούμερα που επιτακτικά ζητούσαν οι δανειστές για να συνεχίσουν την τροφοδότηση του προγράμματος.
Στη σελίδα 15 της σύμβασης υπάρχει το άρθρο 12, το οποίο έχει τίτλο «ειδικές αποζημιώσεις» (specific indemnities).
Η παράγραφος 1 του συγκεκριμένου άρθρου προβλέπει, για την περίοδο από την τελική προσφορά της Emma Delta εως τις 12/10/2020, πως για κάθε επιβολή νέας φορολογίας στα έσοδα του ΟΠΑΠ που υπερβαίνει τα 2 εκατ. ευρώ τον χρόνο το Δημόσιο υποχρεούται να επιστρέφει στην Emma Delta ποσό ίσο με αυτό που προκύπτει από την αύξηση.
Σε αυτή τη λεπτομέρεια κρύβεται η ουσία. Τρεις μήνες μετά την ανακοίνωση από την κυβέρνηση επιβολής φόρου 5 λεπτών ανά στήλη στα παιχνίδια του ΟΠΑΠ, το μέτρο όχι μόνο δεν εφαρμόζεται από τους πράκτορες, αλλά η ίδια η ΟΠΑΠ Α.Ε. κλιμακώνει τη σύγκρουσή της με την κυβέρνηση.
Η άρνηση εφαρμογής ενός ψηφισμένου νόμου ήταν μόνο η αρχή.
Η προσφυγή στη διεθνή διαιτησία για τα περίφημα ηλεκτρονικά φρουτάκια (VLT’s), μέσω της οποίας ζητά 1 δισ. αποζημίωση από το χρεοκοπημένο ελληνικό Δημόσιο –με μάλλον έωλα επιχειρήματα– ανέβασε τους τόνους.
Σύμφωνα με μελέτη της PWC για λογαριασμό των πρακτόρων του ΟΠΑΠ (αλλά επί της ουσίας της ίδιας της εταιρείας), το επιβληθέν μέτρο του πεντάλεπτου (που ήρθε ως ισοδύναμο του ΦΠΑ στην εκπαίδευση) δεν θα είναι αποδοτικό.
Ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς πρακτόρων και εταιρείας, ακόμα και αν η κυβέρνηση μιλά για τέλος στον παίκτη και όχι για φόρο στην εταιρεία, γεννιούνται ουσιαστικά ερωτήματα για την επιτυχία στην είσπραξη των προϋπολογισμένων εσόδων, που ανέρχονται σε 204 εκατ. ευρώ.
Λύσεις και «αγκάθια»
Σε αυτό το σημείο, δύο θα μπορούσαν να είναι οι λύσεις της κυβέρνησης:
▩ Η μία θα ήταν η μικρή αύξηση του δικαιώματος συμμετοχής του ελληνικού Δημοσίου επί των μεικτών κερδών (GGR: στοιχηματιζόμενα ποσά-αποδιδόμενα κέρδη) οριζόντια σε όλους τους παρόχους παιγνίων.
Αυτή η λύση θα προκαλούσε πλήθος αντιδράσεων κυρίως στα καζίνα της χώρας (μερικά από τα οποία ίσως να οδηγούνταν σε λουκέτο) αλλά θα έλυνε το δημοσιονομικό κενό.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο η «σχεδόν απόρρητη» σύμβαση του 2013 παίζει καθοριστικό ρόλο. Σύμφωνα με το άρθρο 12, ο περιορισμός στην επιβολή φόρων αφορά μόνο την Emma Delta (το τσεχικό fund με διευθύνοντα σύμβουλο τον Κάμιλ Ζίγκλερ και τη σύμπραξη Μελισσανίδη-Κοπελούζου) και όχι τους υπόλοιπους μετόχους της ΟΠΑΠ Α.Ε.
Αυτή η προνομοιακή μεταχείριση της Emma Delta ήταν ο λόγος της περίφημης ρήτρας εμπιστευτικότητας, αλλά και η αιτία της προστριβής μεταξύ των υπόλοιπων μικρομετόχων (μεταξύ των οποίων και η Black Rock) και των μεγαλομετόχων.
Είναι όμως και το μεγαλύτερο αγκάθι για τη σημερινή ελληνική κυβέρνηση, καθώς της απαγορεύει επί της ουσίας να αυξήσει τη φορολογία πάνω από 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Το ελληνικό Δημόσιο, δηλαδή, παραχώρησε ένα αποκλειστικό του δικαίωμα και δεσμεύτηκε να μην μπορεί να επιβάλει πρόσθετα οικονομικά μέτρα στο βασικό μέτοχο του 33%. Η όποια επιπλέον φορολόγηση του τζόγου θα επιβαρύνει αποκλειστικά τους υπόλοιπους μικρομετόχους του ΟΠΑΠ και όλων των υπολοίπων παρόχων παιγνίων. Η σύμβαση δηλαδή στην ουσία σαμποτάρει τον υγιή ανταγωνισμό.
▩ Μια δεύτερη λύση για τη σημερινή κυβέρνηση –που δεν αποκλείει τα προηγούμενα– αποτελεί η ρύθμιση της αγοράς του διαδιακτυακού στοιχήματος, σε έναν χώρο όπου λειτουργούν από το 2012 με ένα μεταβατικό καθεστώς 24 εταιρείες στοιχημάτων, πολλές εκ των οποίων έχουν τις φορολογικές τους έδρες εκτός Ελλάδας.
Η συγκεκριμένη ρύθμιση, που αποτελεί διακηρυγμένη πρόθεση της κυβέρνησης, προϋποθέτει τροποποίηση του «προβληματικού» νόμου 4002/2011.
Στη συνέχεια χρειάζεται έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διαδικασία που αναμένεται να χρειαστεί τουλάχιστον 3 μήνες. Η -δε- Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάνει σαφές πως η συγκεκριμένη ρύθμιση οφείλει να προχωρήσει όσο πιο γρήγορα γίνεται.
Σύμφωνα με ασφαλείς εκτιμήσεις, τα έσοδα που μπορεί να εισπράξει το ελληνικό Δημόσιο ετησίως υπολογίζονται κοντά στα 100 εκατ. ευρώ από το διαδικτυακό στοίχημα, 60 εκατ. παραπάνω από τα 40 εκατ. που εισέπραξε το 2015.
Κι ενώ στον χώρο του διαδικτυακού στοιχήματος δραστηριοποιούνται μερικοί από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους της χώρας, η ΟΠΑΠ Α.Ε. θεωρεί πως της ανήκει, από νόμο του 2000, το μονοπώλιο στο διαδίκτυο.
Αλλά ακόμα και όταν η εταιρεία ήταν αμιγώς κρατική, ποτέ δεν πλήρωσε για δικαιώματα διαδικτύου.
Δεν είναι τυχαίο βέβαια που άλλα επιχειρηματικά συμφέροντα και όχι οι εργαζόμενοι ή η τότε αντιπολίτευση επανήλθαν και επανέρχονται συχνά αμφισβητώντας τον τρόπο πώλησης του ΟΠΑΠ.
Αντίπαλα συμφέροντα
Το άρθρο αποτυπώνει όλες τις κινήσεις όχι μόνο της κυβέρνησης Σαμαρά αλλά και της Δικαιοσύνης την περίοδο πώλησης του ΟΠΑΠ.
Η «άμεση ισχύς» του Ν. 4002/2011, που προβλέπει ότι για οποιαδήποτε αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του ΟΠΑΠ απαιτείται προηγούμενος έλεγχος της Επιτροπής Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων (ΕΕΕΠ), μετατέθηκε χρονικά, ώστε ο επιχειρηματίας και η Εmma Delta (σ.σ.: συστάθηκε λίγες ημέρες πριν από την υποβολή προσφορών για την εξαγορά του οργανισμού) να «γλιστρήσουν» από την εποπτική Αρχή, κατά παράβαση των όρων της σχετικής διακήρυξης.
Κι ενώ η εισαγγελική έρευνα που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2013, λίγο μετά την ολοκλήρωση της αγοραπωλησίας, επικεντρώθηκε «στην ασυνήθιστη κίνηση της Βουλής να “παγώσει” τους αναγκαίους ελέγχους» (δημοσίευμα των «Financial Times»), τελικώς τέθηκε στο αρχείο τον Φεβρουάριο του 2014 από τον επίκουρο εισαγγελέα Διαφθοράς Ι. Σέβη, με το σκεπτικό ότι «δεν προέκυψαν στοιχεία τα οποία να δικαιολογούν την άσκηση ποινικών διώξεων».
Κι όμως, μια προσεκτική ανάγνωση των εισαχθεισών τροποποιήσεων σε δύο νομοσχέδια για τη φορολογία και την ανάπτυξη αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο.
Είναι δεδομένο το ότι στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν αντίπαλα επιχειρηματικά συμφέροντα, όμως αυτό δεν αναιρεί τις εύλογες ενστάσεις για τη ματαίωση κάθε ελέγχου.
Το αδιέξοδο
Ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το σημείο έχει έγγραφο, το οποίο απέστειλε το δικηγορικό γραφείο Boies, Schiller και Flexner στις 27 Νοεμβρίου 2015 προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Οικονομικών, εκπροσωπώντας την ΟΠΑΠ Α.Ε., σύμφωνα με το οποίο η εταιρεία ισχυρίζεται ότι διαθέτει την αποκλειστικότητα (exclusive license) και στο Διαδίκτυο βάσει συμφωνίας με το ελληνικό κράτος από τις 15 Δεκεμβρίου 2000.
Τα επιχειρήματα της εταιρείας αναπαράγονται τους τελευταίους μήνες συνεχώς από μερίδα του Τύπου, που υιοθετεί τους ισχυρισμούς του ΟΠΑΠ εναντίον του ελληνικού Δημοσίου.
«Σύμφωνα με την αίτηση που κατέθεσε η διοίκηση του ΟΠΑΠ, οι πάροχοι μέσω Διαδικτύου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ενταχθεί στο μεταβατικό καθεστώς, παραβιάζουν συστηματικά τα αποκλειστικά δικαιώματά του, προσφέροντας τόσο παίγνια αθλητικού στοιχηματισμού όσο και άλλου είδους τυχερά παίγνια, βασισμένα σε γεννήτριες τυχαίων αριθμών» έγραψε στις 2 Φεβρουαρίου 2016 η «Καθημερινή».
Η ίδια εφημερίδα είχε αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για το παρασκήνιο της πώλησης του ΟΠΑΠ, σύμφωνα με το οποίο οι Τσέχοι επενδυτές ισχυρίζονταν ότι το τίμημα ήταν υπερβολικά υψηλό!
Διαβάζουμε σχετικά:
«Η μεγαλύτερη απογοήτευση όμως του κ. Σμεκ (σ.σ. πρώην διευθύνων σύμβουλος της Emma Delta) προήλθε από το γεγονός ότι φέρεται να πίστευε πως επειδή η Emma Delta ήταν ο μοναδικός υποψήφιος επενδυτής, η ελληνική κυβέρνηση και το ΤΑΙΠΕΔ θα έπαιρναν θέση υπέρ της Emma Delta και κατά του ΟΠΑΠ. “Μοιράζουν το καρπούζι στη μέση”, απαντούσε ο κ. Μελισσανίδης, προσθέτοντας ότι “τα χρήματα τα βάζουμε εμείς” και ότι “εκείνος που χάνει είναι ο φορολογούμενος και ο μέτοχος του ΟΠΑΠ”»
(«Η Καθημερινή», 18.8.2013).
Με δυο λόγια, δηλαδή, οι ίδιοι οι αγοραστές αναγνωρίζουν και το χαμηλό τίμημα αλλά και τη χασούρα όλων των υπολοίπων και κυρίως του Δημοσίου.
Ερωτήματα
Θα μπορούσε σήμερα ένας δημόσιος ΟΠΑΠ με όλα τα αρνητικά του να αποτελέσει το ισχυρό δεκανίκι ακόμα και για το ασφαλιστικό;
Στις 30/12/2010 είδε το φως της δημοσιότητας μια έκθεση-πρόταση του αμερικανικού fund Fernbank Partners LLC προς τον τότε υπουργό Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου, με κοινοποίηση στον πρωθυπουργό, στην ελληνική Βουλή, σε διεθνή ΜΜΕ, σε 4 ελληνικές οικονομικές εφημερίδες («Ναυτεμπορική», «Κέρδος», «Εξπρές», «Ισοτιμία»), που υποστήριζε σαφώς ότι το κέρδος για το ελληνικό Δημόσιο δεν θα προέρθει από την πιθανή πώληση της ΟΠΑΠ Α.Ε., αλλά από την περαιτέρω ανάπτυξή της.
Η σύμβαση αποκρατικοποίησης του ΟΠΑΠ χαρακτηρίστηκε «εθνικό έγκλημα» από τον σημερινό πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, ο οποίος, μάλιστα θεώρησε την πώληση μη τετελεσμένο γεγονός.
Στη σύμβαση, πάντως, που φέρνει στο φως σήμερα η «Εφ.Συν.» δεν υπάρχει καμία ρήτρα αναστροφής πώλησης.
.jpg)
.jpg)
