Ο «Ελληναράς» Cocάλωσε μπροστά στο δημοσιογράφο

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης

«Ο ελληναράς και το πακέτο», είναι ο τίτλος ενός πρωτοσέλιδου άρθρου στην εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», το οποίο υπέγραφε ο διευθυντής της Αλέξης Παπαχελάς την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2013. Ο δημοσιογράφος έκρινε ως επωφελές για τη δημόσια συζήτηση να απασχολήσει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες της εφημερίδας με κάποιες αρνητικές κοινωνικές συμπεριφορές στη χώρα μας: ωστόσο, η παρέμβασή του αποκαλύπτεται ως  μια ακόμη «κλισαρισμένη» μίσαυτη αντίληψη εναντίον των Ελλήνων και Ελληνίδων που συνοδεύεται από αναρίθμητα στερεότυπα – το άρθρο δεν περιέχει τίποτε ουσιώδες, εκτός από ορισμένες μυριοδιατυπωμένες «διαπιστώσεις» γύρω από το «ποιόν» του «Έλληνα».

Ο Αλέξη Παπαχελάς επιλέγει, μάλιστα, τη λέξη «Ελληναράς» για να προσδιορίσει αυτές τις συμπεριφορές: η λέξη δεν ευρίσκεται ακόμη σε ευρεία χρήση – ακόμη και ο διορθωτής του υπολογιστή την υπογραμμίζει ως λανθασμένη.

Ποιος είναι αυτός ο Ελληναράς κατά τον Αλέξη Παπαχελά; Είναι, για παράδειγμα, αυτός που πετάει τα σκουπίδια στα ρέματα και στις άκρες των δρόμων: «Σε κάθε στάση στάθμευσης στον αυτοκινητόδρομο αντίκριζες μπουκάλια, χαρτιά, πακέτα τσιγάρων. Ύστερα από κάθε σταθμό διοδίων το ίδιο. Σε απομακρυσμένα ρέματα σόκαραν τα σκουριασμένα ψυγεία και τα μπάζα. Και μετά αναρωτιέσαι, τι να φταίει για όλα αυτά».

Αυτή «η απολίτιστη συμπεριφορά είναι δικό μας έργο και αποκλειστικό δημιούργημα»: φυσικά δεν αναφέρεται ποιών συγκεκριμένα είναι αυτό το «δικό μας» έργο = όπως όλες οι γενικεύσεις και τα στερεότυπα «παίρνει η μπόρα τους πάντες και τα πάντα». Ο Αλέξης Παπαχελάς διαγιγνώσκει και ένα νέο «ανθρωπολογικό είδος»: «… ο ίδιος τύπος νεοέλληνα, ή μάλλον ελληναρά…» - και, μάλλον, πρόκειται για ένα απεχθές είδος ανθρώπου.

Οι λέξεις «νεοέλληνας» και «ελληναράς» γράφονται με πεζό «ε», ενώ σε αντιδιαστολή η λέξη Έλληνας με κεφαλαίο: « η πρόσφατη εμπειρία έχει δείξει επίσης πως ο Έλληνας σέβεται τους κανόνες και τους νόμους εκεί που εφαρμόζονται» - το παράδειγμα του σεβασμού το αντλεί ο Αλέξης Παπαχελάς από το χώρο της πόλης («Είναι εντυπωσιακό το πώς, για παράδειγμα, σέβεται ακόμη το μετρό και το κρατάει καθαρό ή το πώς δε διανοείται καν να καπνίσει στο αεροδρόμιο της Αθήνας»).

Ο  «ελληναράς» είναι αυτός που πετάει σκουπίδια, καπνίζει σε χώρους που δεν επιτρέπεται να καπνίζει και πάει λέγοντας: ο Έλληνας είναι αυτός που σέβεται «τους κανόνες και τους νόμους» - τα πράγματα είναι όμως πολύ πιο απλά ακόμη και από τα στερεότυπα του Αλέξη Παπαχελά.

Στις άκρες των δρόμων τα σκουπίδια τα ρίχνουν όσοι ταξιδεύουν με αυτοκίνητο και όχι όλοι οι Έλληνες και όλες οι Ελληνίδες, τα μπάζα στις αγροτικές περιοχές τα ρίχνουν κάθε φορά διαφορετικοί άνθρωποι  και πιθανότατα για πολύ διαφορετικούς λόγους, τα κουτιά από τα τσιγάρα τα πετάνε κατ΄ ανάγκη μόνο οι καπνιστές και οι καπνίστριες και τα σκουριασμένα ψυγεία κάποιοι άλλοι για χίλιους δύο λόγους: κατά συνέπεια ένας που δεν καπνίζει και δεν οδηγάει δεν μπορεί να συμπεριληφθεί στην «κατηγορία» του ελληναρά (υποθέτω ότι το θηλυκό είναι ελληναρού ή οι Ελληνίδες δεν είναι τόσο ανεύθυνες όσο οι Έλληνες;)

Αυτά τα στερεότυπα εθνικής μισαυτίας δεν είναι και τόσο άδολα όταν εμφανίζονται στην πρώτη σελίδα ενός «έγκριτου» δημοσιογραφικού φύλλου: το πρόβλημα βρίσκεται «μέσα» μας, σε όλους μας αδιακρίτως κοινωνικής θέσης, προέλευσης, παιδείας και γαλούχησης – «έχουμε όμως ακόμη μέσα μας τον ελληναρά, που θέλει να ασελγεί ποικιλοτρόπως πάνω στην πατρίδα του και να το παίζει πατριώτης».
Ο «ελληναράς» ή «Ελληναράς» προέκυψε τα τελευταία χρόνια με την άνοδο του ακραίου εθνικισμού στη χώρας μας και η λέξη από τα ρείθρα του πεζοδρομίου, τα νεανικά καφενεία και τα φοιτητικά στέκια πέρασε στα δημοσιογραφικά γραφεία και στην γλώσσα της καθημερινότητας: αφορά στον απαξιωτικό χαρακτηρισμό που προσάπτουμε στους εκφραστές μιας βίαιης, ρηχής και κίβδηλης πατριδολατρίας – στην πραγματικότητα πρόκειται για ρατσιστική ύβρη.

Υπάρχουν άλλοι δύο λαοί, τα μέλη των οποίων αποκαλούμε με ανάλογα υβριστικά προσονείδια: Τουρκαλάς και Γερμαναράς – τώρα προστέθηκε και ο Ελληναράς ως ένδειξη εθνικής μισαυτίας. Αυτή τη ρατσιστική μισαυτία αναπαράγει στο άρθρο του ο διευθυντής της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ».

Πέρα από τις τρεις αυτές περιπτώσεις (Τουρκαλάς, Γερμαναράς, Ελληναράς) δε γνωρίζω την περίπτωση άλλου λαού, για τα μέλη του οποίου χρησιμοποιούμε την κατάληξη –ας, όταν θέλουμε να τα απαξιώσουμε. Στην ελληνική γραμματεία συνάντησα μια φορά τη λέξη «Ελβεταράς» στο βιβλίο του Διονύση Ρώμα «Αντάτζιο και φούγκα»: «πρεζιτέντες της Ρούσσικης Αυτοκρατορικής Ακαδημίας είναι ο Ελβεταράς Euler…” – αλλά η περίπτωση θα πρέπει να εκληφθεί ως τυχαία και η λέξη χρησιμοποιείται με θετικό πρόσημο, όπως χρησιμοποιούνται άλλες λέξεις με την ίδια κατάληξη, π.χ.  παιχταράς, παιδαράς, προπονηταράς κλπ. (έχουν ενδιαφέρον όλες αυτές οι λέξεις, συνδέονται και με το θέμα μας, αλλά δεν είναι του παρόντος και τις αφήνω καλύτερα στην ερευνητική ανησυχία των φιλολόγων).

Η δημοσιογραφία: Ο Αλέξης Παπαχελάς είναι έγκριτος δημοσιογράφος, κατά τα συνήθη λεγόμενα, και δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω την επαγγελματική του αρτιότητα: προφανώς και δεν ήθελε να θίξει τους Έλληνες συμπατριώτες του – θεωρώ δεδομένη την καλή του προαίρεση και τη χρησιμοποίηση του άκομψο σχήματος «Έλληνας» και «ελληναράς» για να οριοθετήσει πτυχές της κακοδαιμονίας μας. Ακόμη και η υπερβολή είναι καλύτερη για τη λειτουργία της δημοκρατίας από την αποσιώπηση κάποιων πραγμάτων. Και θα είχαμε, όντως, κάνει ένα βήμα παραπάνω, αν ασχολούμασταν με την ίδια αιχμηρότητα και την ανάλογη ζέση με την οποία καταγγέλλει έναν ολόκληρο λαό για απολίτιστη συμπεριφορά ο διευθυντής μιας μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδας, εάν καταγγέλλαμε με την ίδια παρρησία τα σημαντικά που ταλαιπωρούν τη ζωή μας: και ταλανίζουν το δημοκρατικό πολίτευμά μας – στις δύσκολες στιγμές για την πατρίδα μας πρώτιστο μέλημα του δημοσιογράφου είναι ο συνταγματικός πατριωτισμός και όχι το ανέξοδο και άδικο «ξεμπρόστιασμα» ενός ολόκληρου λαού. Οι ευθύνες επιμερίζονται στον καθένα ατομικά: ανάλογα με αυτά που είπε, έκανε, δεν είπε, δεν έκανε.

Cocaλωμένη ενημέρωση : Ο Αλέξης Παπαχελάς διατηρεί ποικίλες σχέσεις με τους ιδιοκτήτες του Ομίλου της Coca Cola Τρία Έψιλον: από τις κοινές παρουσίες στην Λέσχη Μπίλντεμπεργκ με τον ιδιοκτήτη της ελληνικής πολυεθνικής εταιρίας Γιώργο Δαυίδ, έως τη θέση του στο Μορφωτικό Ίδρυμα Λεβέντη – δε θέλω να επεκταθώ σε μίζερες αναφορές και να τροφοδοτήσω ένα άκρατο κουτσομπολιό περί διαπλοκής. Παραμένω στην επιφανειακή προσέγγιση του πράγματος: πεντέμισι μήνες απεργούν οι εργαζόμενοι στο εργοστάσιο της Coca Cola  στην Θεσσαλονίκη – ο κόσμος έχει βουίξει, αγωγές εις βάρος των εργαζομένων, μποϊκοτάζ των προϊόντων της Coca Cola, ανακοινώσεις και επισκέψεις ξένων συνδικαλιστικών φορέων, εκπρόσωποι ελληνικών κομμάτων επισκέπτονται επανειλημμένα τους απεργούς στο εργοστάσιο, πρόσφατα ο γ.γ. του ΚΚ Ελλάδας Δημήτρης Κουτσούμπας, επερωτήσεις στη Βουλή και επιβεβαίωση παρανομιών συνεργατών της Coca Cola κλπ. [ βλ. σχετικά στο fb apergiacocacola] πρόσφατα η ΓΣΕΕ ανάρτησε στο Διαδίκτυο ιστοσελίδα με την οποία καλεί τους πολίτες να στηρίξουν την απεργία των εργαζομένων με την ηλεκτρονική ψήφο τους [Βλ. www.elastithesitous.gr ] . Και η εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ αγνοεί τα γεγονότα ή η διεύθυνσή της κρίνει ότι πρέπει να αποσιωπηθούν: αντί να καταγγέλλουμε εκ τους ασφαλούς και με το αζημίωτο τους «ελληναράδες», καλό θα είναι κάποιοι σε αυτή τη χώρα να αρχίσουν να  κάνουν τη δουλειά τους όπως ορίζουν οι νόμοι και το σύνταγμα – αυτός που ρίχνει τα πλαστικά μπουκάλια έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου είναι «απολίτιστος», ο καλοπληρωμένος διευθυντής μιας εφημερίδας που έχει εξασκηθεί στην επιλεγμένη αυτολογοκρισία πως χαρακτηρίζεται;

Εμείς οι απολίτιστοι «ελληναράδες», πολίτες της Ελληνικής Δημοκρατίας, cocaλώσαμε μπροστά στο μέγεθος του δημοσιογραφικού πολιτισμού της εφημερίδας Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, του επαγγελματικού ήθους της διεύθυνσης της και των συνεργατών της.

H διεύθυνση του Όμηρου Ταχμαζίδη στο twitter Omiros Tachmazidis @homloizides