Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης - Ο σπουδαίος ακρίτας της παράδοσης

Ο Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης, είναι μια από τις μεγαλύτερες μορφές της παραδοσιακής μουσικής και ένας από τους σημαντικότερους και αυθεντικότερους εκπροσώπους της θρακικής μουσικής παράδοσης. 

Γεννήθηκε πριν 82 χρόνια στην Καρωτή Διδυμοτείχου, ένα χωριό του Βόρειου Έβρου, στο οποίο μένει σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Εκεί τον συναντήσαμε κι εμείς πριν λίγους μήνες, όπου και κάναμε μια κουβέντα δύο περίπου ωρών. Τους χειμώνες επιστρέφει στην Αθήνα, όπου ζει μόνιμα από το 1969. 

Ο Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης μαζί με τις κόρες του, Θεοπούλα και Λαμπριάννα, είναι από τους πιο γνωστούς Θρακιώτες τραγουδιστές και μουσικούς. Διέδωσε το θρακιώτικο παραδοσιακό τραγούδι σε ολόκληρη την Ελλάδα και πέρα από αυτήν.

Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για το πολιτιστικό μπλογκ «Να μείνουν μόνο τα τραγούδια», να φιλοξενεί την παρακάτω συνέντευξη, στην οποία προσπαθήσαμε όσο είναι δυνατόν να διατηρήσουμε το άρωμα όχι μόνο ενός σπουδαίου καλλιτέχνη της παράδοσης, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής. Ελπίζουμε να τα καταφέραμε.

Κε Δοϊτσίδη, γεννηθήκατε (27/09/1930) και μεγαλώσατε στην Καρωτή Διδυμοτείχου, σε μια αγροτική οικογένεια. Πώς αρχίζει η σχέση σας με τη μουσική και το παραδοσιακό τραγούδι; 
Το χωριό αυτό είχε από παλιά μια εξαίσια μουσική παράδοση. Είχαμε πολλούς μουσικούς που παίζανε λύρα, γκάιντα, κλαρίνο, βιολί, φλογέρα και ούτι κυρίως. Ένας από αυτούς τους μουσικούς ήταν και ένας συγγενής μου, ο Σταύρος Δοϊτσίδης, που έπαιζε γκάιντα και καβάλ (κάτι σαν φλογέρα-κλαρινέτο), πανάρχαια θρακιώτικα μουσικά όργανα και τα δύο. Ίσως από αυτόν να πήρα κι εγώ το μικρόβιο της μουσικής. Κανείς δε μπορεί να προσδιορίσει επακριβώς το πώς σ’ αυτά τα μαγικά πράγματα.

Είχατε έρθει σ’ επαφή μ’ όλα αυτά τα μουσικά όργανα. Γιατί ασχοληθήκατε με το ούτι; 
Μου άρεσε περισσότερο ο ήχος του. Το ερωτεύτηκα αμέσως, όπως και τη γυναίκα μου!

Πείτε μας για τη γυναίκα και τις κόρες σας.

Με τη γυναίκα μου, τη Μόρφω Γρηγορίου, αγαπιόμαστε από τα σχολικά μας χρόνια. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που τη γνώρισα. Με βοήθησε πολύ και στην αναζήτηση των θρακιώτικων τραγουδιών, στην έρευνα που έκανα όλα αυτά τα χρόνια. Παντρευτήκαμε το 1950 και αποκτήσαμε δύο κόρες, τη Θεοπούλα (1952) που μένει σήμερα μαζί μας στην Αθήνα και τη Λαμπριάννα (1955) που ζει με την οικογένειά της στη Θεσσαλονίκη. Οι κόρες μου είναι τα φτερά μου. Νιώθω ευτυχισμένος δίπλα τους. Ο λαογράφος Παντελής Καβακόπουλος, είχε πει πως τραγουδούσαν και οι δύο σαν να ήταν μία φωνή!

Τα καλοκαίρια εδώ, τους χειμώνες στην Αθήνα. Πού σας αρέσει να ζείτε, στην Καρωτή Έβρου ή στη Νέα Ιωνία Αττικής;

Η Μόρφω, η γυναίκα μου, προτιμά το χωριό, εγώ δε μπορώ να επιλέξω, μου αρέσει και εδώ και στην Αθήνα. Κακά τα ψέματα, στην Αθήνα είναι τα πάντα, είναι το κέντρο της Ελλάδας. Ευτυχώς που κατεβήκαμε κάτω και μας έμαθε ο κόσμος. Εκεί κάναμε δισκογραφία, συνεργασίες, εμφανίσεις. Αν μέναμε μόνο εδώ, δε θα είχαμε καταφέρει τίποτα, δε θα μας ήξερε κανείς. 

Ποιοι άνθρωποι σας βοήθησαν στην αρχή της πορείας σας; 
Ο σπουδαίος λαογράφος Παντελής Καβακόπουλος και η μεγάλη Δόρα Στράτου. Αν και είχαμε κάποιες διαφωνίες και στεναχωρηθήκαμε ορισμένες φορές, πρέπει να παραδεχτώ πως με βοήθησαν. Ο πρώτος στη δισκογραφία και η δεύτερη στις ζωντανές εμφανίσεις. 

Τί διαφωνίες είχατε; 
Ο Παντελής Καβακόπουλος, ηπειρώτης στην καταγωγή, ήταν υπεύθυνος για τους δίσκους παραδοσιακής μουσικής στη MusicBox,  και όταν μου πρότεινε το 1961 να ηχογραφήσουμε κάποια τραγούδια, δε με άφησε να τα πω στο σωστό ρυθμό, γιατί ήταν επηρεασμένος από το Χρόνη Αηδονίδη μάλλον, αλλά δέχτηκα γιατί ήταν μια μεγάλη ευκαιρία που δεν έπρεπε να χάσω. Ήταν η αρχή της δισκογραφικής μου πορείας. Κάναμε πολλά δισκάκια 45 στροφών και από το 1971 άρχισα να εκδίδω ολόκληρους δίσκους. Πάνω από 20 προσωπικούς δίσκους μέχρι σήμερα και πολλές συμμετοχές. Όσο για τη Δόρα Στράτου, με πείραζε που δε μ’ άφηνε να κάνω τηλεοπτικές εμφανίσεις. Με ήθελε μόνο για το θέατρό της.

Ποια ήταν η αφορμή για να εγκατασταθείτε μόνιμα στην Αθήνα;

Κατεβήκαμε στην Αθήνα το 1968, μετά από πρόσκληση της Δόρας Στράτου. Είχε γίνει μια μεγάλη γιορτή στο Παναθηναϊκό Στάδιο για τον ένα χρόνο της χούντας. Ο Γιώργος Οικονομίδης είχε αναλάβει τα θεατρικά δρώμενα, με τη συμμετοχή του Ντίνου Ηλιόπουλου και πολλών άλλων ηθοποιών, και η Δόρα Στράτου οργάνωσε το μουσικοχορευτικό κομμάτι της εκδήλωσης. Συμμετείχαν παραδοσιακές ορχήστρες και χορευτικοί σύλλογοι απ’ όλη την Ελλάδα. Και από την περιοχή μας, επέλεξαν εμάς ως το καλύτερο μουσικοχορευτικό συγκρότημα της Θράκης. Ακριβώς την επόμενη μέρα μας πρότεινε να συνεργαστούμε. Κι έτσι εγκατασταθήκαμε μόνιμα στην Αθήνα και δουλέψαμε μαζί της, από το 1969 έως το 1973, στο περίφημο «Θέατρο Δόρας Στράτου».

Οι απόψεις διίστανται για το αν η στρατιωτική δικτατορία (1967-1974) έκανε καλό ή κακό στο δημοτικό τραγούδι. Ποια είναι η γνώμη σας;

Κατά τη γνώμη μου, έκανε καλό. Και θα σου εξηγήσω γιατί. Η χούντα έψαχνε στην επαρχία παραδοσιακούς μουσικούς και τραγουδιστές και τους υποστήριζε μέσα από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τις διάφορες εκδηλώσεις. Έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς καλλιτέχνες να ηχογραφήσουν παραδοσιακά τραγούδια. Έκανε καλό σ’ αυτόν τον τομέα, κατά τη γνώμη μου πάντα.

Σας αρέσουν οι διασκευές παραδοσιακών τραγουδιών που έγιναν από τους γνωστούς ερμηνευτές του έντεχνου και λαϊκού τραγουδιού (π.χ. Νταλάρας, Μητσιάς, Πάριος, Αλεξίου, Βιτάλη, Γλυκερία, κ.ά.);

Είναι σημαντικοί τραγουδιστές, αλλά κατά τη γνώμη μου τα χάλασαν, έκαναν ζημιά με όλες αυτές τις διασκευές. Ειδικά ο Σαββόπουλος τα σκότωσε. Υπάρχει καλύτερο πράγμα από το να ακούς την παραδοσιακή μουσική από τους αυθεντικούς και γνήσιους ερμηνευτές, που έχουν δώσει την ψυχή τους σ’ αυτό το πράγμα; Δε νομίζω!

Έχετε συνεργαστεί με πολλούς σπουδαίους μουσικούς και ερμηνευτές όλα αυτά τα χρόνια. Ποιες συνεργασίες ξεχωρίζετε;

Είναι δύσκολο αυτό που μου ζητάς, Θεοδόση. Είναι πολλά τα χρόνια, πολλές και οι συνεργασίες. Έχω δουλέψει στη δισκογραφία, σε συναυλίες, σε ραδιοτηλεοπτικές εμφανίσεις, με όλους σχεδόν τους παραδοσιακούς και λαϊκούς μουσικούς - ερμηνευτές και με αρκετούς της έντεχνης και λόγιας μουσικής. Με τους Χαλκιάδες, με τους Λαβιδέους, με τους Σουκέους, με τον Κόρο, το Βασιλόπουλο, τον Αραπάκη, το Μόσχο, το Σαλέα, τη Γιώτα Βέη, την Τασία Βέρα, την Ξανθίππη Καραθανάση, τη Μαρίζα Κωχ, το Γιάννη Μαρκόπουλο, το Σταύρο Ξαρχάκο, το Χρήστο Λεοντή, το Θανάση Γκαϊφύλλια, την αείμνηστη Δόμνα Σαμίου… αν συνεχίσω θα μας βρει η νύχτα! Οι τσιγγάνοι πάντως, να ξέρεις, είναι οι καλύτεροι οργανοπαίκτες και τραγουδιστές! 

Θυμάστε κάποιο περιστατικό από τη συνεύρεσή σας με τους έντεχνους και λόγιους δημιουργούς που προαναφέρατε;

Θυμάμαι πως είχαμε μια ωραία συνεργασία με το Χρήστο Λεοντή. Έπαιξα ούτι στους δίσκους του, σε συναυλίες, αλλά και στις μπουάτ. Είχε κάνει στα μέσα του ΄70 ένα μουσικό σχήμα με 18 περίπου μουσικούς και τραγουδιστές. Και απαίτησε να παίρνουμε όλοι τα ίδια χρήματα. Και αυτός που ήταν ο επικεφαλής, ο μαέστρος μας, τα ίδια λεφτά με όλους εμάς. Αυτό μου έκανε τρομερή εντύπωση! Εμείς βέβαια είχαμε ζητήσει να πάρει κάτι παραπάνω, ως αρχηγός της ομάδας που ήταν. Επίσης, η περιοδεία που κάναμε στην τότε Σοβιετική Ένωση, με το Γκαϊφύλλια και την Κωχ, ήταν άλλη μια σπουδαία εμπειρία!

Πού αλλού έχετε ταξιδέψει; Υπάρχει κάποια περιοχή που θέλατε να παίξετε και δεν τα καταφέρατε;

Όχι, πήγαμε σε πάρα πολλές χώρες και παρουσιάσαμε το θρακιώτικο τραγούδι και τους θρακιώτικους χορούς μας. Η Θράκη έχει το μεγαλύτερο πλούτο απ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας, τόσο μουσικά, όσο και χορευτικά. Και αυτό εμείς το δείξαμε σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Γυρίσαμε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο πολλές φορές, αλλά και Η.Π.Α., Καναδά, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ελβετία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μέση Ανατολή, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία… όπου υπήρχε το ελληνικό στοιχείο και όχι μόνο! Είμαστε χορτασμένοι από ταξίδια και περιοδείες! Να φανταστείς πως έχουμε παίξει περισσότερες φορές στη Γερμανία, απ’ ότι στην πρωτεύουσα του νομού μας!

Γιατί το λέτε αυτό; Έχετε κάποιο παράπονο από τον Έβρο;

Ίσως να έχω κι εγώ κάποια μικρά παράπονα. Όχι από συλλόγους και ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Αυτοί πάντα μας αγαπούν και μας θυμούνται. Νιώθω μια πικρία όμως από τις τοπικές αρχές και τους κρατούντες. Ούτε μια φορά δε μας έχει καλέσει ο Δήμος Αλεξανδρούπολης να κάνουμε μια συναυλία, για παράδειγμα. Ούτε εγώ θυμάμαι πότε παίξαμε τελευταία φορά! Το Φεστιβάλ του Άρδα γίνεται δίπλα μας τόσα χρόνια και δε μας έχουν δώσει ούτε μισή ώρα να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δεν είμαστε στην κλίκα τους! Δε μπορώ να το εξηγήσω αλλιώς…

Έχετε διασκευάσει-συμπληρώσει πολλά παραδοσιακά τραγούδια που έχετε ηχογραφήσει, αλλά υπάρχουν και κάποια τραγούδια που τα έχετε γράψει εσείς. Μιλήστε μας γι’ αυτή την -άγνωστη σχεδόν- πλευρά σας.

Όπως ξέρεις, η ΑΕΠΙ επιτρέπει τη διασκευή παραδοσιακών τραγουδιών. Υπάρχουν λοιπόν παραδοσιακά τραγούδια που τα έχω διασκευάσει – ενορχηστρώσει, έχω κάνει τις εισαγωγές και τις ανταποκρίσεις. Υπάρχουν όμως και ορισμένα τραγούδια που τα έχω γράψει εγώ, στίχους και μουσική. Ένα από αυτά είναι και το «Γιατί πουλί μου δεν κελαηδείς» (ένα παράπονο για την άλωση της Κωνσταντινούπολης), που το είχα ηχογραφήσει πριν πολλά χρόνια. Ο Χρόνης Αηδονίδης, ενώ ήξερε πως είναι δικό μου, το πήρε χωρίς την άδειά μου και το συμπεριέλαβε στο δίσκο «Τ’ αηδόνια της Ανατολής». Εκεί μάλιστα έγραφε πως το τραγούδι αυτό ήταν του 1650! Γιατί; Δε μπορούσαν να δεχτούν, δεν ήθελαν να πιστέψουν πως το έγραψα εγώ; Και τσακωθήκαμε! Η ΑΕΠΙ, από την οποία έπαιρνα ποσοστά και γι’ αυτό το τραγούδι ως δημιουργός, μου είπε πως θα μπορούσα να κινηθώ δικαστικά για να σταματήσει και η κυκλοφορία του δίσκου, αλλά φυσικά δεν έκανα τίποτα… δε μου αρέσουν αυτά! 

Πώς είναι η σχέση σας με το Χρόνη Αηδονίδη όλα αυτά τα χρόνια;

Με τον Αηδονίδη είχαμε συνεργαστεί παλιότερα και τα πηγαίναμε περίφημα, αλλά έγιναν διάφορα (όπως το παραπάνω περιστατικό) πράγματα που μας απομάκρυναν. Δυστυχώς, συμβαίνουν κι αυτά στη ζωή. Να ξέρεις πάντως, πως αν είχαμε καλές σχέσεις με το Χρόνη και συνεργαζόμασταν σωστά και με αγάπη, θα είχαμε κάνει θαύματα μαζί, για το θρακιώτικο παραδοσιακό τραγούδι.

Για τη νέα γενιά μουσικών, τί έχετε να πείτε;

Οι νέοι μουσικοί έχουν μεράκι, καλές ιδέες και γνώση. Υπάρχουν μουσικοί και τραγουδιστές που προσπαθούν να παίξουν και να τραγουδήσουν τα παραδοσιακά τραγούδια όπως εμείς οι παλιοί. Είναι και ορισμένοι που δε σέβονται όμως το παραδοσιακό τραγούδι.

Τα εγγόνια σας ασχολούνται με τη μουσική;

‘Έχω τέσσερα υπέροχα εγγόνια. Τον Καρυοφύλλη και την Ευαγγελία από την πρώτη μου κόρη και από τη δεύτερη, τη Χριστίνα και το Νίκο. Δυστυχώς δεν ασχολήθηκαν με τη μουσική και αυτό με πειράζει λίγο, αλλά δεν πειράζει. Είμαι δημοκράτης, με το ζόρι δεν γίνεται τίποτα και ο καθένας πρέπει να κάνει στη ζωή του αυτό που του αρέσει πραγματικά. Από τα τέσσερα παιδιά, μόνο ο Νίκος ασχολείται με τη μουσική και πρέπει να ομολογήσω πως είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτό το παιδί! Είναι ένας αξιόλογος μουσικός και έχει στα χέρια του το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου μου. Κάποιους δίσκους και φωτογραφίες έχω δώσει και στα Λαογραφικά Μουσεία Ορεστιάδας και Διδυμοτείχου.

http://theovaf.blogspot.gr/2012/12/blog-post_29.html