Έθιμα: Λάζαροι - Λαζαρίνες - Βάια...

Tο τριήμερο του Λαζάρου και των Βαΐων, ενταγμένο στον κύκλο των ανοιξιάτικων εορταστικών εκδηλώσεων, παράλληλα προς τον θρησκευτικό χαρακτήρα του αγγέλματος της Αναστάσεως του Χριστού, περιλαμβάνει...
νεκρολατρικά και γονιμικά έθιμα, αγερμικά τραγούδια παιδιών, κυρίως κοριτσιών αλλά και ενηλίκων γυναικών, που περιέφεραν ομοίωμα νεκρού, χτυπώντας ρυθμικά κουδούνια και τραγουδώντας το τραγούδι του Λαζάρου και συγκέντρωναν κυρίως αβγά για το Πάσχα. 

Αλλού κορίτσια με στολισμένα καλαθάκια ή ομοίωμα του Λαζάρου γυρνούν και λένε το Λάζαρο και οι νοικοκυρές τα φιλοδωρούν με αβγά. Στην Κύπρο γίνεται αναπαράσταση της νεκρανάστασης του Λαζάρου, ενώ στην περιοχή της Κοζάνης νέες κοπέλες, στολισμένες με λουλούδια, οι Λαζαρίνες, χορεύουν τελετουργικά και τραγουδούν ανοιξιάτικα τραγούδια. Το τραγούδι του Λαζάρου προετοιμάζει για το Πάθος του Χριστού και την Κάθοδο στον Άδη αλλά και την εκ νεκρών Ανάσταση. Οι Λαζαρίνες, γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας στα χέρια ένα ομοίωμα του Λαζάρου, φτιαγμένο από τον κόπανο, που πλένουν τα ρούχα, ντυμένο με πολύχρωμα πανιά, σα να κρατούν μωρό φασκιωμένο, ή τη ρόκα ή καλάμια ή και μια κούκλα στολισμένη με πολύχρωμα λουλούδια, κορδέλλες και παρδαλά πανιά. Στη Σκύρο αντί για όλα αυτά παίρνουν τη σιδεροχουλιάρα (=κουτάλα τρυπητή) και βάζουν μαργαρίτες σε κάθε τρύπα. Στη μέση βάζουν ένα γαρυφαλλάκι κόκκινο και φτιάχνουν ένα πρόσωπο. Δένουν ένα ξύλο σταυρωτό πάνω στην κουτάλα, σαν χέρια και φορούν ένα πουκαμισάκι. Κάνουν το Λάζαρο. Γυρίζουν τα σπίτια και συγκεντρώνουν λεφτά, αβγά, ό,τι έχουν. Αλλού αντί για κόπανο έχουν ένα καλαθάκι στολισμένο με λουλούδια. Στην Κρήτη κάνουν ένα σταυρό με καλάμια και τον στολίζουν με κολαϊνες από λεμονανθούς και κόκκινα λουλούδια.
Στην Κύπρο αντί για ομοίωμα ένα παιδί παρίστανε τον Λάζαρο, ντυμένο με λουλούδια. Γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι, ο Λάζαρος έπεφτε κάτω και παρίστανε τον νεκρό και κάποιο από τα παιδιά φώναζε: «Λάζαρε, δεύρο έξω!» Τότε πετιόταν επάνω. Ανάλογα έθιμα νεκρανάστασης συνηθίζονταν στον ελληνικό χώρο κατά τη διάρκεια της άνοιξης (Ζαφείρης στην Ήπειρο, Φουσκοδέντρι στην ορεινή Κορινθία, Μάηδες στο Πήλιο κ.ά.).

Στην Ήπειρο (Σούλι, Πωγώνι, Αργυρόκαστρο κ.ά.), όπως περιγράφεται στο περιοδικό Μπουκέτο του 1929, τα τραγούδια του Λαζάρου συνοδεύονται από κυπριά (είδος μεγάλων κουδουνιών), κρεμασμένα σε μια σανίδα, την οποία κινούν τα παιδιά ρυθμικά, σα να κοσκινίζουν αλεύρι. Για κάθε τραγούδι και εγκώμιο για τους ενοίκους του σπιτιού, που θα πουν τα παιδιά, θα πάρουν κι ένα αβγό.

Η καλή υποδοχή των παιδιών για να τραγουδήσουν τον Λάζαρο ήταν περίπου υποχρεωτική και αντίθετη συμπεριφορά είχε ως επακόλουθο το αντίστοιχο δίστιχο:
Στο σπίτι όπου κάθεσαι, κούκκος να μη λαλήσει
Μήτε ποτές αβγό να δεις κι η κότα σ’ να ψοφήσει.
Ή όπως στην Ικαρία:
Λάζαρος στην πόρτα σου / Να ψοφήσει η κότα σου.
Και τ’ αβγά τηγανητά / στην ψυχή σου κολλητά.

Αντί για την ευχή:
Λάζαρος στην πόρτα σου / να γεννάει η κότα σου.

Το Σάββατο του Λαζάρου στολίζουν την εκκλησία με δάφνες, βάγια και κλαδιά ελιάς τα οποία μεταφέρουν τα νεαρά αγόρια. Στο Πήλιο οι νύφες της χρονιάς φτιάχνουν μπουκετάκια με κεντημένα βάγια (δάφνες) και λουλούδια δεμένα με κορδέλες και τα πηγαίνουν σ’ ένα πανέρι στην εκκλησία την Κυριακή των Βαΐων. Μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν στους συγγενείς και τους φίλους. Παλιότερα έγραφαν και τα ονόματα κάθε οικογένειας στο μπουκετάκι. Στην Κύπρο πηγαίνουν στην εκκλησία ολόκληρη ελιά. Από αυτή κόβουν και μοιράζουν κλωνάρια, τα οποία τοποθετούν στο εικονοστάσι...